Choć w 2019 roku nie doszło do masowych protestów w obliczu antyaborcyjnego backlashu, wiele się wydarzyło w różnych obszarach zdrowia reprodukcyjnego. Także dla nas to był pracowity rok.
Poznaj działania Federy w 2019
Reagowałyśmy na problem niedostępności świadczeń gwarantowanych z obszaru zdrowia reprodukcyjnego oraz nadużyć tak praw pacjenckich, jak i klauzuli sumienia. Wspierałyśmy protesty przeciwko nagonce na edukację seksualną. W ramach popularyzacji wiedzy, rozpoczęłyśmy objazdówkę po Polsce z warsztatami o prawach pacjenckich i reprodukcyjnych oraz zainicjowałyśmy własny podcast w Radiu Kapitał. Obchodziłyśmy Światowy Dzień Bezpiecznej Aborcji na wystawie naszego konkursu fotograficznego, a stan praw reprodukcyjnych podsumowałyśmy w przekrojowym i intersekcjonalnym raporcie „Przemoc instytucjonalna w Polsce”. Występowałyśmy na forum ONZ w czasie corocznych posiedzeniach Komisji ds. Statusu Kobiet i cyklicznych sesji Rady Praw Człowieka w Genewie. Bierzemy udział w regionalnym i globalnym podsumowaniu (nie)zrealizowanych zobowiązań z Platformy Pekińskiej. Zanim przedstawimy nasze działania w szczegółach, przyjrzyjmy się najważniejszym wydarzeniom i zmianom AD 2019.
Highlighty 2019
Po wyborach parlamentarnych przepadł wniosek grupy posłów do Trybunału Konstytucyjnego o rozstrzygnięcie, czy terminacja ciąży z powodu wad płodu jest zgodna z Konstytucją. Dzień przed Wigilią fundamentaliści ponownie złożyli nowy wniosek, by zmuszać do kontynuowania ciąży mimo ciężkich i nieodwracalnych wad płodu. Wbrew woli społeczeństwa, wbrew aborcyjnym realiom, wbrew Konstytucji i prawu międzynarodowemu. Projekt ustawy „Zatrzymaj aborcję” jako inicjatywa obywatelska będzie rozpatrywany w sejmie nowej kadencji. Federacja bacznie monitoruje próby zaostrzenia prawa i w razie konieczności prowadzi działania rzecznicze i aktywistyczne.
W 2019 roku podejmowano próby wprowadzenia klauzuli sumienia w aptekach. Fundamentaliści nawoływali, by wpisać ją do projekt ustawy o zawodzie farmaceuty. W reakcji na tę niebezpieczną, antypacjencką zmianę Federacja zebrała niemal 15 tysięcy podpisów, by unaocznić Ministerstwu Zdrowia społeczny sprzeciw wobec takiego kroku. Projekt będzie musiał ponownie zostać rozpatrzony i przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów.
Federacja nagłaśniała i wyjaśniała także wyniki corocznego badania Contraception Atlas, ilustrujący dostępność nowoczesnej antykoncepcji w Europie w 2018 roku. Polska wypadła w zestawieniu najgorzej, odnotowując 13%-owy spadek w porównaniu z poprzednim rokiem. Dostępność nowoczesnej antykoncepcji wynosi zaledwie 31,5%!
W 2019 roku władze, media publiczne i skrajnie konserwatywne organizacje zaostrzyły ataki na edukację seksualną. Celem haniebnego projektu „Stop pedofilii” było zarówno uniemożliwienie młodzieży prawa do rzetelnej edukacji, jak i zastraszenie osób zajmujących się edukacją seksualną. Poparcie dla projektu ze strony PiS jest bezdyskusyjne. Posłowie domagali się podwyższenia kary więzienia z 3 do 5 lat. Ostatecznie projekt został skierowany do Komisji Nadzwyczajnej ds. zmiany w kodyfikacjach (NKK) w celu rozpatrzenia. Grupa Ponton potępiła projekt w swoim stanowisku i w czasie demonstracji pod Sejmem. Parlament Europejski przyjął – zdecydowaną większością głosów – rezolucję, w której skrytykowano projekt i wezwano polski sejm do jego odrzucenia. Europosłanki/europosłowie apelowali także o zwiększenie nakładów na edukację seksualną dla organizacji pozarządowych ze środków unijnych.
Upomnienia dla polskich władz
W 2019 roku wiele międzynarodowych instytucji reagowało na systemowe łamanie praw człowieka w Polsce. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy, po wizycie w Polsce, podczas której spotkała się z polskimi organizacjami m.in. Federacją, apelowała do polskich władz o m.in. wdrożenie Konwencji Stambulskiej, zagwarantowanie dostępu do legalnej aborcji, dopełnienie zobowiązań wynikających z wyroków ETPCz dot. dostępu do aborcji i badań prenatalnych.
Federacja regularnie monitoruje wykonanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i składa komunikaty do Komitetu Ministrów Rady Europy. Komitet wydał decyzję na temat stanu implementacji wyroków ETPCZ w sprawach dotyczących dostępu do legalnej aborcji w Polsce. Konkluzje Komitetu we wszystkich sprawach były podobne. Polskie władze przez lata nie zrobiły nic, by polepszyć dostęp do legalnego przerywania ciąży w Polsce, szczególnie w przypadkach ideologicznych odmów.
Federacja uczestniczyła także w Regionalnej Konferencji Pekin+25, podczas której podsumowano realizację zobowiązań ze Światowej Konferencji w sprawie Kobiet w Pekinie w 1995 roku. Polska była jedynym europejskim krajem, który nie złożył rządowego raportu. Stąd tak istotny był wkład Federacji na forum międzynarodowym i współtworzenie regionalnego factsheetu nt. praw reprodukcyjnych.
W listopadzie odbył się Światowy Szczyt ONZ w Nairobi, uważany za najważniejszy od 25 lat w zakresie realizacji postanowień Międzynarodowej Konferencji na rzecz Ludności i Rozwoju (ICPD). Państwa postanowiły zapewnić powszechny dostęp do zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych w ramach państwowej służby zdrowia. Polska była w gronie 10 państw, które nie zgodziły się z międzynarodowymi zobowiązaniami Szczytu w Nairobi. Polski regres wybija się tym mocniej, że zobowiązania z Nairobi zamierza podjąć ponad 160 państw ONZ.
„Odmowa legalnej aborcji może stanowić torturę”, orzekł Komitet ONZ Przeciwko Torturom (CAT) w ramach przeglądu Polski z realizacji Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Raport końcowy, powstały na podstawie m.in. raportu Federacji w kooperacji z badaczkami ds. niepełnosprawności. Naświetla wiele problemów, w tym niedostępność legalnej aborcji i przymusowe sterylizacje.
Progres mimo backlashu
W 2019 roku trwała oddolna walka przeciwko antyaborcyjnym, manipulacyjnym banerom, zgromadzeniom i żukom. Ta walka ilustruje ogromny potencjał, jaki mają władze lokalne. Przykładowo – burmistrz warszawskiej dzielnicy Bielany podjął wiele kroków, w tym zmianę organizacji ruchu, by usunąć ciężarówkę z makabrycznymi zdjęciami sprzed Szpitala Bielańskiego. Także władze Wrocławia uwolniły mieszkanki i mieszkańców od strasznego widoku na jarmarku świątecznym i rozwiązały zgromadzenie. Wniosek? Warto korzystać z pomocy i potencjału lokalnych decydentów. Federacja świadczyła będzie świadczyć pomoc prawną przy składaniu skarg, wysyłaniu amicus curiae, reprezentacji w sądzie.
Po wyborach powitałyśmy 49 posłanek i posłów Lewicy w Sejmie. Liczymy na progresywne reformy i działania poprawiające dostępność różnych świadczeń. Od opieki ginekologicznej i okołoporodowej przez dostępność antykoncepcji i badań prenatalnych po liberalizację i dekryminalizację aborcji. W Sejmie powstał Parlamentarny Zespół ds. Praw Reprodukcyjnych. W wielu miastach Polski – Koszalinie, Słupsku, Rzeszowie, Złotowie, Piasecznie, Łodzi, Gdańsku czy Kielcach – działają rady kobiet. W Warszawie Prezydent Rafał Trzaskowski powołał Pełnomocniczkę ds. Kobiet i Radę Kobiet – do której należy dyrektorka Federacji – oraz ogłosił realizację programu „Warszawa dla kobiet”. Warszawa, stała się kolejnym miastem po Poznaniu, które dba o to, by opieka zdrowotna nie była w pełni uzależniona od światopoglądu lekarza. Dwa szpitale – na Solcu i Praski – zapewniają tzw. „gabinety bez klauzuli sumienia”. Można tam uzyskać poradę czy receptę bez obaw o odmowę motywowaną ideologicznie.
Mamy wiele powodów do radości, a przynajmniej nadziei na postęp w kwestii zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych w 2020 roku. Zapraszamy do lektury podsumowania działań Federy w 2019 roku. Raport jest podzielony tematycznie oraz wg programów Federacji (Grupa Ponton, Wielka Koalicja za Równością i Wyborem, ASTRA Network).