11 marca 2021 r. Komitet Ministrów Rady Europy wydał wobec Polski zdecydowaną rezolucję tymczasową. Powodem jest niewykonywanie przez Polskę od 14 lat wyroków dotyczących dostępu do aborcji.
W wyrokach tych (Tysiąc p-ko Polsce, R.R. p-ko Polsce, P. i S. p-ko Polsce) Europejski Trybunał Praw Człowieka zasądził od polskiego rządu na rzecz skarżących – polskich kobiet wysokie rekompensaty pieniężne (łącznie 115 000 euro) i zalecił wprowadzenie zmian systemowych, które zapewnią rzeczywisty dostęp do aborcji w przypadkach przewidzianych przez prawo. Mimo corocznych wezwań do przyjęcia reform, w Polsce zmienia się tylko na gorsze. Z tego powodu Komitet sięgnął po mocniejsze narzędzie, czyli rezolucję tymczasową.
Komitet w rezolucji wezwał Polskę do zapewnienia efektywnego dostępu do aborcji gwarantowanej prawem i badań prenatalnych, bez zróżnicowania geograficznego. Klauzula sumienia nie może być barierą w dostępie do aborcji ani opóźniać dostępu do tego świadczenia. Epidemia COVID-19 również nie może być usprawiedliwieniem zwlekania z przeprowadzeniem aborcji.
W naszym raporcie do Komitetu Ministrów Rady Europy wskazywałyśmy na to, że dzisiaj aborcja w Polsce jest w praktyce niedostępna, a jeśli uda się wyegzekwować świadczenie to tylko w Warszawie lub innym dużym mieście. Procedura sprzeciwu wobec odmowy przeprowadzenia aborcji jest kompletnie nieskuteczna: decyzje Komisji Lekarskiej są wydawane długo po tym, jak nasze klientki miały aborcję na swój koszt lub nawet po tym, jak upłynął im ustawowy termin na przerwanie ciąży. Przedstawiłyśmy też Komitetowi wpływ decyzji Trybunału Julii Przyłębskiej z 22.10.2020 na wykonywanie aborcji z wciąż legalnej przesłanki aborcyjnej: otóż lekarze po tym rozstrzygnięciu boją się przerywać ciąże z ciężką i nieodwracalną wadą płodu, nawet jeśli zagrażają one zdrowiu kobiety ciężarnej.
Komitet stanowczo ponaglił polskie władze do przyjęcia przejrzystych procedur postępowania z pacjentką wyrażającą wolę przerwania ciąży tak, by otrzymywała ona wszystkie potrzebne informacje na czas i by szpitale nie nakładały na nią bezprawnych wymogów, tak jak ma to miejsce dzisiaj. Z rezolucji wynika, że należy przyjąć reformy prawa, które usprawnią procedurę sprzeciwu pacjenckiego oraz wprowadzą obowiązek wskazywania pacjentce innego świadczeniodawcy w sytuacji, gdy lekarz zgłosi klauzulę sumienia wobec przerwania ciąży. Komitet wskazał, że każda niezasadna odmowa przeprowadzenia aborcji powinna powodować odpowiedzialność szpitala.
Komitet Ministrów Rady Europy zwrócił też uwagę na rozstrzygnięcie TJP z 22.10.2020 i wezwał polskie władze do zaprezentowania oceny wpływu tego rozstrzygnięcia na dostępność badań prenatalnych.
Komitet Ministrów obradował na podstawie raportu rządowego oraz raportów alternatywnych ze strony Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (napisane wspólnie z międzynarodową organizacją Center for Reproductive Rights) oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
Komitet ponownie zajmie się polskimi sprawami w grudniu 2021 r.
Raport Federy do Komitetu Ministrów Rady Europy
Suplement do raportu Federy do Komitetu Ministrów Rady Europy
Rekomendacje Federy dla Komitetu Ministrów Rady Europy