Na mocy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przysługuje nam szereg praw w obszarze zdrowia. Poniżej pokrótce je omawiamy wraz z przykładami z działki zdrowia reprodukcyjnego. Naruszenie praw pacjenta? Podpowiadamy, jak reagować.

Zapoznaj się z wykazem aktów prawnych, które regulują dostęp do opieki medycznej, świadczeń i Twoich praw jako pacjenta/pacjentki – możesz się na nie powoływać w rozmowie z lekarzem/lekarką

Prawa pacjenckie:

• prawo do zrozumiałej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, wynikach leczenia oraz rokowaniu.
  Przykład: lekarz ma obowiązek poinformować, że istnieją medyczne wskazania do przerwania ciąży czy o obowiązkowych badaniach w czasie ciąży.
• prawo do świadczeń, odpowiadających aktualnej wiedzy medycznej, udzielane są z należytą starannością, w warunkach spełniających wymagania fachowe i sanitarne. Mamy prawo do zasięgnięcia drugiej opinii i zmiany lekarza prowadzącego.
  Przykład: lekarz powinien wykonywać świadczenia gwarantowane (bezpłatne dla ubezpieczonych) jak zakładanie wkładki na NFZ czy profilaktyczna cytologia/mammografia (o ile placówka posiada odpowiedni kontrakt).
• prawo do obecności osoby bliskiej, o ile nie występuje zagrożenie epidemiczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentki/-ta.
  Przykład: „osoba bliska” oznacza małżonka, krewnego do drugiego stopnia lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciela ustawowego, osobę pozostającą we wspólnym pożyciu (również w związku jednopłciowym) lub osobę wskazaną przez pacjenta (nie zawsze musi więc to być rodzina ani partner(ka))
• prawo do wyrażenia zgody na każdy zabieg. Przy podwyższonym ryzyku dla zdrowia zgoda musi być wyrażona na piśmie.
  Przykład: personel medyczny musi zasięgnąć zgody pacjentki rodzącej na nacięcie krocza czy podanie oksytocyny.
• prawo do dokumentacji medycznej. Skierowania czy wyniki badań są naszą własnością, a 1. egzemplarz karty pacjenta/historii choroby należy się nam za darmo.
  Przykład: placówka nie może zabierać naszych badań, lekarz powinien albo spisać wyniki albo zrobić kopie, a pacjentce/-towi oddać oryginał.
• prawo do zgłaszania sprzeciwu wobec opinii czy orzeczenia lekarskiego.
  Przykład: w razie niezgody na orzeczenie lekarskie, które wskazuje, że wada płodu nie kwalifikuje się na legalną aborcję, pacjentka może się odwołać do rzecznika praw pacjenta. Więcej na temat procedury.
• prawo do zachowania tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny.
  Przykład: nie wolno ujawniać żadnych informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu orientacji seksualnej, zakażenia infekcją przenoszoną drogą płciową, powodu hospitalizacji etc.

Co robić w sytuacji odmowy/naruszenia Twoich praw? 8 zasad świadomych pacjentek i pacjentów

1.  Bądź asertywna/y, pokaż, że znasz swoje prawa. Postaw granicę, jeśli czujesz, że atakowana jest Twoja godność. Zażądaj zaprzestania naruszeń.
2.  Jeżeli czujesz, że lekarz wprowadza Cię w błąd np. odmawiając z powodu rzekomej rejonizacji – poproś o podanie podstawy prawnej.
3.  Wszelkie odmowy – przyjęcia do szpitala, wydania skierowania czy recepty, wykonania badania i zabiegu – muszą być wpisane do dokumentacji z uzasadnieniem. Koniecznie o to zadbaj i poproś o wydanie odpisu odmowy na piśmie. 
4.  W sytuacji podbramkowej zadbaj o obecność świadka w czasie konsultacji lekarskiej np. osoby bliskiej, pielęgniarki. Notuj nazwiska i wypowiedzi.
5.  Możesz nagrywać rozmowę 1 na 1 – tylko w celach dowodowych, nie możesz jej upubliczniać.
6.  Poproś o drugą opinię/konsylium lub zmianę lekarza.
7.  Nagłośnij sprawę – opisz zdarzenie w mediach społecznościowych (przywołaj fakty, nie oceny, które mogą Cię narazić na odpowiedzialność za zniesławienie). To może uchronić inne osoby przed podobną sytuacją i powstrzymać sprawcę naruszeń od bezprawnych/ nagannych działań.
8.  Skorzystaj z „drabinki interwencji”.

Drabinka interwencji

W razie odmowy świadczenia czy naruszenia Twoich praw masz do wyboru różne działania – stosuj gradację reakcji, zaczynając od najszybszych i relatywnie najprostszych działań:

• ktoś z personelu medycznego naruszył Twoje prawa? – porozmawiaj z przełożonym lub osobą kierującą placówką, opisz sytuację, zwróć się o interwencję. Jeśli to nie zadziała – zapowiedz kolejne kroki prawne, w wyniku których placówka może ponieść poważne konsekwencje
• powołaj się na konsultację prawną
• masz problem z dostępnością świadczeń medycznych czy bezprawną odmową? Skontaktuj się z wojewódzkim konsultantem z danej dziedziny medycyny (namiary na nich znajdziesz na stronach urzędów wojewódzkich)

Kroki prawne

• stwierdzasz naruszenie praw pacjenckich? Złóż skargę do Rzecznika Praw Pacjenta.
• nie zgadzasz się z opinią/orzeczeniem lekarskim? Złóż sprzeciw do Rzecznika Praw Pacjenta.
• odmówiono Ci świadczenia gwarantowanego? – Złóż skargę do NFZ za nierealizowanie kontraktu.
• doświadczyłaś/-łeś nagannego/nieetycznego traktowania? Złóż skargę rzecznika odpowiedzialności zawodowej przy okręgowej izbie lekarskiej.
• w razie nieumyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, rozstroju zdrowia, śmierci czy narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku – złóż zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
• przy naruszeniu dóbr osobistych lub błędów medycznych – załóż sprawę cywilną (omów to z naszym Zespołem Prawnym)
• jeżeli wyczerpano wszelkie możliwe środki odwoławcze w systemie państwowym można złożyć skargę dot. działania organów publicznych do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu za nieprzestrzeganie/naruszenie praw Europejskiej Konwencji Praw Człowieka np. prawa do wolności, życia, rzetelnego procesu, poszanowania życia prywatnego, wolności sumienia

Wzory skarg w razie naruszeń praw reprodukcyjnych znajdują się w zakładce „Zaangażuj się”.

Polecamy obejrzenie naszego webinaru o prawach pacjenckich:

Zespół Prawny

Zespół udziela pomocy prawnej pro bono (procesowej i porad prawnych) w sprawach z zakresu praw reprodukcyjnych, w szczególności:

• naruszenie praw do legalnego przerywania ciąży,
• dostępu do antykoncepcji i badań prenatalnych,
• z zakresu praw pacjenckich (prawa do świadczeń, do informacji, do dokumentacji medycznej, do poszanowania intymności i godności),
• wadliwego wykonywania zawodu przez lekarzy (nadużywanie klauzuli sumienia, naruszenia praw pacjenta),
• naruszeń dóbr osobistych w systemie opieki zdrowotnej,
• związanymi z błędami lekarskimi i zdarzeniami medycznymi.

Kontakt: zespolprawny@federa.org.pl.