Ani farmaceuci, ani apteki nie mają prawa odmawiać wydania środków antykoncepcyjnych ze względów sumienia. Mimo to coraz częściej dochodzi do łamania prawa poprzez nierealizowanie recept na tabletki/plastry (z których korzysta ok. 25% kobiet). Poza kontrolą izb aptekarskich powstają sieci aptek bez antykoncepcji. Jednocześnie trwają prace nad złożonym w Sejmie projektem ustawy, który zwalnia farmaceutów i właścicieli aptek z obowiązku wydania i nawet posiadania leków niezgodnych z ich sumieniem. Projekt Stowarzyszenia Farmaceutów Katolickich doprowadzi do zmniejszenia faktycznej dostępności antykoncepcji, w tym awaryjnej, naruszając wiele wolności i praw obywatelskich.
Dostęp do antykoncepcji to kwestia ogólnospołeczna – dotyczy ponad połowy naszej populacji. Sankcjonowanie odmów godzi w prawa kobiet i mężczyzn do swobodnego planowania rodziny oraz zmniejsza ochronę przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową. Uderza szczególnie w osoby mieszkające w mniejszych miejscowościach, gdzie może nie być alternatywy do aptek stosujących klauzulę sumienia. I bez klauzuli sumienia dostępność antykoncepcji jest niska, zależna od zamożności, płci, wykształcenia i pochodzenia (geograficznego i społecznego). Jedynie 47% Polek i Polaków ma dostęp do nowoczesnej antykoncepcji, co jest jednym z najgorszych wyników w Europie (zob. Contraception Atlas). Nie godzimy się na to!
Potrzebujemy Waszego wsparcia, by zaapelować do Ministra Zdrowia i Komisji ds. Petycji o niewprowadzanie klauzuli sumienia dla pracowników/-nic i właścicieli/-lek aptek. Nasz apel jest potrzebny teraz, gdyż Komisja ds. Petycji rozpatrująca projekt ustawy SKF zwróciła się do Ministra Zdrowia o „kompleksową analizę kwestii wprowadzenia do systemu prawnego klauzuli sumienia dla farmaceutów, sygnalizując potrzebę wprowadzenia takiej możliwości”.
>>>PODPISZ APEL NA PORTALU NASZADEMOKRACJA.PL<<<
Stowarzyszenie Farmaceutów Katolickich zebrało pod swoim projektem ustawy 15 000 podpisów. Zbierzmy więcej w sprzeciwie wobec nieuprawnionych ingerencji w nasze prawa i życie prywatne!
Treść apelu:
Szanowny Panie Ministrze! Szanowna Komisjo ds. Petycji!
W odniesieniu do projektu nowelizacji Prawa farmaceutycznego Stowarzyszenia Farmaceutów Katolickich apelujemy o niewprowadzania klauzuli sumienia dla farmaceutów i właścicieli aptek. Powoływanie się przez farmaceutów na „klauzulę sumienia” pozostaje w sprzeczności z obowiązującym prawem i może prowadzić do ograniczenia praw pacjenta do świadczeń zdrowotnych. Przeciwko instytucjonalizacji klauzuli sumienia dla farmaceutów przemawiają takie wartości jak bezpieczeństwo publiczne, ochrona zdrowia, prawo do prywatności, wolność wyznania lub braku wyznania, czyli wartości również chronione przez Konstytucję.
Obecnie obowiązujące prawo przewiduje klauzulę sumienia jedynie dla osób wykonujących zawód lekarza, pielęgniarki i położnej, ponieważ uznaje się, że w ich przypadku występują sytuacje, kiedy mogliby być zmuszeni do czegoś bezpośrednio niezgodnego z ich sumieniem. Ani w prawie, ani praktyce orzeczniczej nie znajdziemy oceny sprzedaży m.in. środków antykoncepcyjnych jako zachowania naruszającego integralność moralną farmaceuty. Ponadto w przypadku leków na receptę, farmaceuta ma – w świetle prawa – wręcz obowiązek wykonania polecenia lekarza/lekarki, a o zażyciu antykoncepcji decyduje sumienie pacjentki.
Trybunał Konstytucyjny wydał w 2015 roku wyrok w sprawie klauzuli sumienia dla lekarzy zaznaczając, że jej źródłem i umocowaniem jest konstytucyjna wolność sumienia. Nie oznacza to, że na wolność sumienia można się automatycznie i bezrefleksyjnie powoływać w każdej niewygodnej sytuacji, gdyż ograniczają ją inne wolności i prawa zapisane w Konstytucji.
Konflikty interesów rozwiązuje się zgodnie z zasadami wskazanymi w Ustawie Zasadniczej (proporcjonalność, konieczność respektowania praw innej osoby itd., art. 31 ust. 3 Konstytucji). Rozwiązaniem takich potencjalnych kolizji jest określona regulacja ustawowa, np. dot. wykonywania zawodów. Tymczasem odmowy sprzedaży produktu leczniczego z powołaniem się na względy sumienia nie przewiduje ani ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. 2016, poz. 2142 ze zm.; dalej też jako: u.p.f.) ani Kodeks Etyki Aptekarza RP.
Owszem, to Konstytucja jest prapoczątkiem klauzuli sumienia, ale gwarantowana w Ustawie Zasadniczej wolność sumienia nie równa się automatycznej klauzuli sumienia dla każdego zawodu. Ograniczenia praw innych osób (a klauzula sumienia niewątpliwie limituje prawa pacjentów) muszą być, zgodnie z Konstytucją, proporcjonalne. Ryzyko komplikacji dla zdrowia pacjentów (w tym psychicznego) i ich dalszego życia jest zbyt poważne i nieadekwatne do celu, który ma osiągnąć wprowadzenie klauzuli sumienia dla farmaceutów w postaci prawa do odmowy WYDANIA produktu leczniczego.
Zawody lekarza i farmaceuty są szczególnymi zawodami zaufania publicznego, gdyż ich wykonywanie związane jest z pewnym monopolem wiedzy i władzy nad pacjentem. Nie wolno jednak tego monopolu wykorzystywać wbrew woli i interesom pacjenta.
Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że tak długo, jak sprzedaż środków antykoncepcyjnych jest legalna, dostępna na podstawie recepty wystawionej przez lekarza, a preparaty te możliwe są do nabycia jedynie w aptece, farmaceuci nie mają prawa narzucać innym swoich przekonań moralnych odmawiając sprzedaży leku[1]. Takie stanowisko podziela Rzecznik Praw Obywatelskich, Główny Inspektor Farmaceutyczny i Komitet Bioetyki PAN.
W związku z powyższymi argumentami, wnioskujemy o zaprzestanie prac nad wprowadzeniem klauzuli sumienia dla aptekarzy. Nasze postulaty mają szerokie poparcie społeczne, co ilustruje liczba podpisów zebranych pod petycją.
[1] Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 2 października 2001 r. w sprawie Pichon i Sajous v. Francja, skarga nr 49853/99, opublikowany w bazie HUDOC: http://hudoc.echr.coe.int/eng#{“itemid”:[“001-22644”]}