Spis treści:
- Prawo do aborcji
- Prawo do aborcji ze względu na wady lub choroby płodu
- Czy lekarz może odmówić wydania orzeczenia lub wykonania aborcji
- Aborcja według zaleceń konsultantów krajowych w dziedzinie położnictwa, ginekologii i perinatologii
- Co zrobić w razie odmowy wydania orzeczenia lub wykonania aborcji
- Kroki po uzyskaniu orzeczenia lekarskiego o występowaniu przesłanki do aborcji
- Pobyt w szpitalu
- Aborcja – procedury i metody
- Aborcja – porady po zabiegu
- Uprawnienia z zabezpieczenia społecznego
- Powrót do płodności po zabiegu
UWAGA! Mimo epidemii koronawirusa, polskie szpitale wykonują aborcje oraz badania prenatalne – z zachowaniem odpowiednich środków ostrożności. W razie problemów z dostępem do diagnostyki prenatalnej i/lub aborcji, skontaktuj się z nami.
PRAWO DO ABORCJI
Aborcja jest gwarantowanym świadczeniem medycznym refundowanym w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Oznacza to, że szpitale zakontraktowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) są zobowiązane do realizacji tego świadczenia. Poniżej znajdziecie informacje dotyczące zarówno prawa do aborcji oraz praw w trakcie i po przerwaniu ciąży.
Zgodnie z polskim prawem możesz przerwać ciążę w trzech przypadkach:
- jeśli ciąża stanowi zagrożenie dla twojego życia lub zdrowia,
- jeśli badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
- jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (np. gwałtu, kazirodztwa, współżycia z osobą poniżej 15. roku życia).
Aby przerwać ciążę potrzebujesz:
- dokumentu potwierdzającego występowanie ustawowej przesłanki do aborcji (zaświadczenie lekarskie albo zaświadczenie prokuratorskie),
- swojej pisemnej zgody. Do szpitala warto iść z już przygotowanym pismem (wzór podania do ordynatora o wykonanie aborcji). Przygotuj podanie w 2 kopiach – jedną zostawisz w szpitalu, na drugiej weźmiesz potwierdzenie wpływu. Wówczas zostaje ślad w dokumentacji, co może ułatwić wyegzekwowanie aborcji.
Poza opisanymi wyżej wymogami polskie prawo nie stawia innych wymagań – żadnych dodatkowych opinii, konsultacji ani konsyliów.
Aborcje przeprowadzane są w szpitalach, z wyjątkiem ciąży w wyniku czynu zabronionego, która może być przerwana także w gabinecie lekarskim.
Pamiętaj, że zgodnie z prawem lekarz stwierdzający występowanie przesłanek do przerwania ciąży, nie może tej ciąży przerwać, chyba że ciąża bezpośrednio zagraża życiu kobiety (natychmiastowe ratowanie życia). Tak więc, co do zasady, aby przerwać ciążę potrzebujesz dwóch lekarzy: jeden wystawia zaświadczenie, drugi wykonuje aborcję.
W poniższej tabeli znajdują się szczegóły dotyczące każdej z przesłanek przerwania ciąży.
|
ABORCJA |
LIMIT CZASOWY |
WYMAGANE DOKUMENTY |
KTO WYSTAWIA ZAŚWIADCZENIE |
|
zagrożenie życia lub zdrowia osoby w ciąży |
brak |
orzeczenie/zaświadczenie lekarskie o występowaniu zagrożenia dla zdrowia lub życia |
specjalista od choroby, na którą cierpi osoba w ciąży lub dowolny, który stwierdza zagrożenie życia
|
|
wady płodu |
do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety (zwykle 22.-24. tydzień ciąży) |
orzeczenie lekarskie o upośledzeniu płodu albo nieuleczalnej chorobie |
orzeczenie na podstawie badania genetycznego: lekarz z tytułem specjalisty
orzeczenie na podstawie badania ultrasonograficznego: lekarz z tytułem specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii |
|
ciąża powstała w wyniku przestępstwa |
do 12. tygodnia ciąży |
zaświadczenie od prokuratora, w którym stwierdza wysokie prawdopodobieństwo, że ciąża pochodzi z czynu zabronionego |
prokurator |
PRAWO DO ABORCJI ZE WZGLĘDU NA WADY LUB CHOROBY PŁODU
Aborcja ze względu na wady płodu jest w Polsce świadczeniem gwarantowanym co najmniej do czasu publikacji w Dzienniku Ustaw „wyroku TK” z 22 października 2020 roku.
Polskie przepisy nie precyzują, który rodzaj badania potwierdza istnienie nieodwracalnej wady/choroby płodu. Wymagane jest wykazanie „dużego prawdopodobieństwa”, nie 100%-owej pewności.
Zazwyczaj polskie szpitale przyjmują, że płód osiąga samodzielność między 22. a 24. tygodniem ciąży. Lekarz ma obowiązek ustalić możliwość przeżycia płodu indywidualnie w każdym przypadku, w zależności od wielu czynników: stanu rozwinięcia płodu, występujących wad, wieku ciąży itd. To oznacza, że w przypadku wad letalnych co do zasady granica czasowa nie istnieje.
Orzeczenie o wystąpieniu wady płodu, uprawniające do przerwania ciąży, może być wydane tylko na podstawie wyników badań obrazowych (USG, echo serca itp.). Nie należy traktować amniopunkcji czy innych badań genetycznych jako jedynego kryterium kwalifikacji do przerwania ciąży. Istnienie wad genetycznych mogą potwierdzić badania kariotypu płodu inne niż amniopunkcja np. biopsja kosmówki. Oczekiwanie na wyniki powinno trwać ok. 1 tygodnia.
CZY LEKARZ MOŻE ODMÓWIĆ WYDANIA ORZECZENIA/ WYKONANIA ABORCJI
Mimo występowania ustawowych przesłanek przerwania ciąży, lekarz może odmówić wystawienia zaświadczenia albo wykonania aborcji w dwóch przypadkach:
- termin ustawowy przerwania ciąży już upłynął – warto się upewnić, czy lekarz dobrze ustalił wiek ciąży, który oblicza się według daty ostatniej miesiączki i weryfikuje się poprzez porównanie z przewidywaną datą porodu podaną na USG I trymestru. W przypadku różnicy większej niż 8 dni, wiążące jest USG I trymestru;
- powołuje się na klauzulę sumienia. Pamiętaj, że klauzula sumienia przysługuje osobom, a nie placówkom. Jeśli cały szpital powołuje się na klauzulę sumienia, to od razu zawiadom Rzecznika Praw Pacjenta, NFZ i Ministra Zdrowiao nadużyciu i poproś o interwencję. Dyrektor szpitala powinien wskazać inną placówkę, w której można wykonać aborcję.
ABORCJA WEDŁUG ZALECEŃ KONSULTANTÓW KRAJOWYCH W DZIEDZINIE POŁOŻNICTWA, GINEKOLOGII I PERINATOLOGII
Odmowa lekarza powinna zostać przekazana w formie pisemnej wraz z uzasadnieniem. Zgodnie z zaleceniami konsultantów krajowych opieka nad pacjentkami, które zdecydowały o przerwaniu ciąży, powinna być kontynuowana:
- w lokalnym szpitalu ginekologiczno-położniczym,
- ośrodku, w którym prowadzono diagnostykę prenatalną, albo
- w szpitalu, gdzie była prowadzona ciąża.
Ponadto konsultanci podkreślają, że bezprawna odmowa może skutkować:
- nałożeniem kar umownych przez NFZ,
- wytoczeniem powództwa cywilnego przez pacjentkę oraz
- sankcjami nałożonymi przez Rzecznika Praw Pacjenta.
Powyższe zalecenia przypominają, że aborcja z przesłanek ustawowych jest obowiązkiem publicznych szpitali i nie wprowadzają obowiązku rejonizacji. Pacjentka ma prawo wybrać szpital, w którym odbędzie się aborcja. Najlepiej jednak w pierwszej kolejności kierować się do lokalnych szpitali, bo te centralne mogą być obciążone.
Warto wykorzystywać ten ważny dokument w rozmowach z personelem medycznym o dostępie do aborcji. Jeśli potrzebujesz wsparcia, skontaktuj się z naszą prawniczką (prawniczka@federa.org, tel. 22 635 93 92). Zapewniamy bezpłatne wsparcie prawne zarówno w formie bezpośredniej interwencji w szpitalach, jak i postępowania przed odpowiednimi instytucjami.
Z myślą o pacjentkach publikujemy odpowiedzi od szpitali uzyskane w ramach monitoringu #PrześwietlamySzpitale. Przesłane deklaracje o wykonywaniu aborcji można wykorzystać w rozmowach z ordynatorem/dyrekcją szpitala. Tu znajdziesz monitoringi m.in. z Warszawy, Rzeszowa, Trójmiasta, Lublina, Olsztyna, województwa zachodniopomorskiego.
CO ZROBIĆ W RAZIE ODMOWY WYDANIA ORZECZENIA/WYKONANIA ABORCJI
Jeśli lekarz odmawia wydania orzeczenia albo wykonania aborcji w związku z klauzulą sumienia:
- żądaj od lekarza wpisu o odmowie i uzasadnienia odmowy w swojej dokumentacji medycznej,
- żądaj od szpitala wydania także osobnej odmowy na piśmie. Najlepiej złóż podanie w tej sprawie do ordynatora/dyrektora (wzór podania do ordynatora o wydanie odmowy na piśmie). Przygotuj 2 kopie podania – jedną zostawisz w szpitalu, na drugiej weźmiesz potwierdzenie wpływu.
- żądaj opinii innego lekarza lub szpitala, także jeśli przyczyna odmowy odnosi się do wyników badań, wieku ciąży lub innych kwestii medycznych; zgłoś się do dyrektora szpitala, aby wskazał innego lekarza, który wyda orzeczenie/wykona aborcję. Jeśli wszyscy lekarze odmawiają, to złóż podanie do ordynatora/dyrektora o uzasadnienie odmowy oraz wskazanie innej placówki, która udzieli świadczenia (wzór podania do ordynatora o wydanie odmowy na piśmie oraz wskazanie innej placówki). Do podania załącz decyzje KMRE ws. wyroków ETPCz. Przygotuj 2 kopie podania – jedną zostawisz w szpitalu, na drugiej weźmiesz potwierdzenie wpływu.
Ponadto:
- skonsultuj się z innym specjalistą z danej dziedziny (orzeczenie może wydać lekarz z prywatnej placówki ochrony zdrowia),
- złóż sprzeciw do Rzecznika Praw Pacjentalub/i wniosek o interwencję do wojewódzkiego konsultanta ds. ginekologii i położnictwa,
- złóż skargę do NFZ na niewykonywanie kontraktu,
- na dalszym etapie możliwe jest wszczęcie postępowania z zakresu odpowiedzialności zawodowej, karnej lub cywilnej (w tym roszczenia o odszkodowanie i/lub zadośćuczynienie finansowe).
W kwestii wzorów skarg lub pomocy przy postępowaniu sądowym, zgłoś się do naszej prawniczki: prawniczka@federa.org.pl.
KROKI PO UZYSKANIU ORZECZENIA LEKARSKIEGO O WYSTĘPOWANIU PRZESŁANKI DO ABORCJI
Po otrzymaniu orzeczenia udaj się do szpitala z oddziałem ginekologiczno-położniczym. Najlepiej od razu idź do ordynatora oddziału, aby ustalić wszystkie kwestie związane z przeprowadzeniem aborcji, w tym daty oraz składu zespołu wykonującego zabieg.
Jeśli w trakcie hospitalizacji personel zaczyna kwestionować orzeczenie lekarskie albo przedłuża procedury, aby opóźnić przeprowadzenie aborcji, to złóż skargę do Rzecznika Praw Pacjenta. Skarga może być złożona mejlowo, z opisem sytuacji, z załączonymi orzeczeniami czy opisami badań. Jeśli potrzebujesz wsparcia, nasza prawniczka pomoże ci w złożeniu takiej skargi (prawniczka@federa.org.pl).
POBYT W SZPITALU
Masz prawo do intymności, szacunku i godnego traktowania oraz informacji o swoim stanie zdrowia i dostępu do środków przeciwbólowych. Szpital ma obowiązek zapewnić salę, na której nie leżą ciąży pacjentki przed porodem czy połogu. Masz prawo do obecności osoby bliskiej, o ile lekarz nie stwierdzi, że zagraża to Twojemu zdrowiu lub istnieje ryzyko epidemii.
Po przyjęciu na oddział uzasadnione mogą być dodatkowe badania. Pamiętaj, że dodatkowa diagnostyka może też służyć jedynie przedłużaniu czasu oczekiwania na zabieg. Zawsze domagaj się informacji o celu przeprowadzania badań. Jeśli obawiasz się, że chodzi o intencjonalne opóźnianie zabiegu, to od razu skontaktuj się z nami i złóż do Rzecznika Praw Pacjenta skargę o naruszenie prawa do świadczeń zdrowotnych z prośbą o interwencję.
Masz prawo do pomocy psychologicznej. Ponadto warto skorzystać z porady laktacyjnej. Zwykle po opisanej procedurze piersi produkują pokarm, warto porozmawiać z personelem medycznym nad możliwościami zaradzenia tej sytuacji.
ABORCJA – PROCEDURA I METODY
Aborcja polega na wywołaniu poronienia w sytuacji, gdy płód nie ma możliwości przeżycia poza organizmem kobiety. Pamiętaj, że masz prawo do informacji. Jeśli personel sam nie opisze, którą procedurę zastosuje, czego się spodziewać, na jakie objawy zwrócić uwagę, to koniecznie poproś położną czy lekarza prowadzącego na oddziale o odpowiednie przygotowanie.
Aborcja farmakologiczna i chirurgiczna
Najczęściej, poza uzasadnionymi medycznie wyjątkami, stosuje się metodę farmakologiczną, która polega na podaniu mizoprostolu (zwykle dopochwowo). Mizoprostol wywołuje skurcze macicy oraz stopniowe skracanie i rozpulchnianie się szyjki macicy. To prowadzi do poronienia. Szczególnie w przypadku kobiet, które nigdy nie rodziły, może to trwać długo, nawet 2-3 doby. Czas procedury zależy także od wielkości płodu, którą można sprawdzić na najbardziej aktualnym USG lub – poglądowo – na stronie.
W czasie wywoływania poronienia należy stosować dietę lekkostrawną. Personel może poprosić o niespożywanie posiłków, by pacjentka była gotowa na późniejsze wyłyżeczkowanie w znieczuleniu. W razie potrzeby podawane są kroplówki. Jeśli farmakologiczne środki nie działają, wdraża się kolejne metody indukcji poronienia jak cewnik Foleya czy kroplówka z oksytocyną.
W drugim trymestrze po poronieniu zazwyczaj wykonuje się dodatkowo wyłyżeczkowanie jamy macicy w krótkotrwałym znieczuleniu/narkozie. Krwawienie i plamienia z dróg rodnych mogą się jeszcze utrzymywać przez kilka – kilkanaście dni.
Metody chirurgiczne są stosowane w wyjątkowych sytuacjach. Na przykład, gdy farmakologiczna indukcja poronienia nie przynosi skutku lub wady płodu uniemożliwiają wywołanie poronienia np. gdy występuje wodogłowie czy duże guzy. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne stoi na stanowisku, że „większość prenatalnie rozpoznanych strukturalnych wad rozwojowych płodu oraz aberracje chromosomalne nie stanowią wskazania do wykonania cięcia cesarskiego. Strukturalne wady letalne oraz trisomia 13 i 18 powinny wręcz stanowić przeciwwskazanie do wykonania cięcia cesarskiego ze wskazań płodowych”.
ABORCJA – PORADY PO ZABIEGU
Czas dochodzenia do siebie zarówno pod względem fizycznym, jak i emocjonalnym to kwestia indywidualna. Możesz czuć się osłabiona, dlatego powinnaś prowadzić oszczędny tryb życia przynajmniej przez kilka dni. W tym czasie unikaj noszenia ciężkich przedmiotów, korzystania z basenu i sauny.
Jeśli po aborcji pojawi się:
- gorączka(powyżej 38 stopni),
- silne krwawienie(duża podpaska całkowicie przesiąknięta krwią w ciągu godziny),
natychmiast zgłoś się do szpitala! Warto zgłosić się do tej samej placówki, w której wykonywany był zabieg ze względu na ciągłość opieki i dokumentacji medycznej.
Masz prawo do każdej emocji: ulgi lub smutku. Prowadzimy Telefon Zaufania, w którym przyjmuje psycholożka i ginekolożka. Aktualny rozkład dyżurów Telefonu Zaufania znajduje się tutaj.
UPRAWNIENIA Z ZAKRESU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
Bez względu na etap ciąży, masz prawo do zasiłku pogrzebowego i skróconego urlopu w wymiarze 8 tygodni. Od strony formalnej, do uzyskania świadczeń konieczne jest ustalenie płci płodu. Na wczesnym etapie ciąży jest to możliwe wyłącznie za pomocą badania genetycznego, które wykonuje się odpłatnie na życzenie pacjentki. Określenie płci jest konieczne do wydania przez szpital karty martwego urodzenia. Kartę należy złożyć w Urzędzie Stanu Cywilnego, aby sporządzono akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe (jest to język ustawy).
Zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł i wymaga złożenia we właściwym oddziale ZUS:
- wniosku Z-12,
- aktu urodzenia ze stosowną adnotacją,
- faktur/rachunków potwierdzających poniesione koszty.
Urlop po przerwaniu ciąży (samoistnym lub poprzez aborcję) wynosi 8 tygodni. Czas ten liczy się od dnia przerwania ciąży, a urlop jest płatny w 100%. Aby z niego skorzystać, należy przedstawić pracodawcy akt urodzenia dziecka z adnotacją o urodzeniu martwym. Ma on obowiązek udzielenia urlopu. Nie może też wymagać innych dokumentów, np. medycznych.
Przysługuje Ci także prawo do pochówku, niekoniecznie religijnego. Z kartą martwego urodzenia lub kartą zgonu (przy braku możliwości ustalenia płci) należy udać się do zarządcy wybranego cmentarza. Można też skierować się do domu pogrzebowego, który zwykle bierze na siebie większość formalności. Nie musisz korzystać z tego prawa, wtedy pochówkiem zajmie się szpital.
Jeśli aborcja nastąpiła za granicą, należy uzyskać ze szpitala potwierdzenie i są trzy opcje rejestracji:
– w odpowiednim urzędzie za granicą
– w Polsce w wybranym przez siebie urzędzie stanu cywilnego
– w Polsce za pośrednictwem konsula w danym kraju zagranicznym.
POWRÓT PŁODNOŚCI PO ZABIEGU
Po aborcji płodność wraca od razu. Odradza się podejmowanie współżycia bez zabezpieczenia przed wystąpieniem pierwszej miesiączki. Trudno określić, kiedy ona wystąpi. Zależy to od tego, jak zaawansowana była ciąża i od czynników indywidualnych. Jeśli chcesz starać się o kolejną ciążę, zazwyczaj wskazane jest odczekanie 2-3 cykli przed podjęciem starań. Lekarz powinien udzielić wskazówek w tym zakresie.
![Terminacja ciąży[1] w województwie zachodniopomorskim](https://federa.org.pl/wp-content/uploads/2020/03/monitoring-terminacja-ciąży-zachodniopomorskie-150x150.jpg)
