Federacja, jak co roku odniosła się krytycznie do sprawozdania Rady Ministrów z wykonywania najważniejszej ustawy dla zdrowia reprodukcyjnego. Dlaczego ustawa o planowaniu rodziny jest martwym prawem?
Tym razem komentarz, ma szerszy wymiar, gdyż do współpracy i przedłożenia swojego wkładu zaproszono Grupę Edukatorów Seksualnych Ponton, Zespół Prawny Federacji, Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji „Nasz Bocian” oraz Fundację Rodzić po Ludzku. Bardzo dziękujemy za ich bezcenne uwagi oraz przedstawione perspektywy zmian, zarówno w zakresie sprawozdawczości, lecz także realizacji samej ustawy.
Infografiki z komentarza:
Ustawa o planowaniu rodziny – czy jest realizowana?
Pierwszą uwagę należy poczynić w odniesieniu do terminu przedkładania sprawozdania Sejmowi przez Radę Ministrów. Omawiane sprawozdanie za rok 2016 zostało przedstawione izbie niższej Parlamentu dnia 23 stycznia 2018 r. Wciąż nie opublikowane zostały dane za rok 2017 r., a przygotowanie sprawozdania za rok 2016 r. odnotowało ponad roczne opóźnienie. Ten sam zarzut dotyczy również poprzednich sprawozdań Rady Ministrów z wykonywania ustawy o planowaniu rodziny i pokazuje niski priorytet oraz poziom zainteresowania rządu materią regulowaną tą ustawą.
Federacja po raz kolejny wyraża zaniepokojenie takim stanem rzeczy i wzywa rząd do terminowego wypełniania zobowiązania. Fakt znacznych opóźnień wpływa na czas rozpatrzenia przez Sejm sprawozdań, także w związku z przyjętą praktyką rozpoznawania sprawozdania przez odpowiednie komisje sejmowe. W praktyce kontrola parlamentarna realizacji ustawy o planowaniu rodziny staje się fikcją. Najlepszym dowodem jest fakt, że sprawozdania za lata 2012-2015 w ogóle nie zostały rozpatrzone przez Sejm.
Rada Ministrów od lat ignoruje uwagi i komentarze dotyczące sprawozdań wystosowywane przez organizacje pozarządowe, w tym Federację na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Zarzuty stawiane sposobom (nie)wykonywania ustawy nie zmieniają się od lat, a to oznacza, że w kwestii wypełniania swoich obowiązków przez władze publiczne nie odnotowano dotąd poprawy. Należy podkreślić, że dotyczą one zagadnień fundamentalnych dla zdrowia, dobrostanu psychicznego i życia osobistego kobiet w Polsce, ich podstawowych praw.
Rada Ministrów jest także w swoim sprawozdaniu bardzo lakoniczna: prócz obszernych cytatów z ustawy o planowaniu rodziny i innych aktów prawnych oraz danych statystycznych nie sposób w nim odnaleźć komentarza tudzież stanowiska Rady Ministrów na temat prezentowanych zagadnień. Oznacza to, że polski rząd ignoruje fakt nieprzestrzegania w Polsce prawa oraz brak skutecznych gwarancji ochrony praw seksualnych i reprodukcyjnych, na co dowodów sam dostarcza.
Lektura sprawozdania Rady Ministrów, które podsumowuje efekty wykonania w 2016 r. ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, w omówionych przez nas aspektach nie napawa optymizmem. Nie zawiera żadnych danych dotyczących faktycznej dostępności i jakości usług, do których ustawa zobowiązuje władze centralne i samorządowe, jak edukacja seksualna, opieka okołoporodowa, środki antykoncepcyjne, zabiegi przerywania ciąży, wsparcie państwa dla kobiet w ciąży, matek i rodzin.
Wnioski
Podsumowując, można stwierdzić, że najnowsze sprawozdanie Rady Ministrów, tak jak wszystkie poprzednie, nie spełnia swoich funkcji, podobnie jak organy administracji rządowej i samorządowej nie spełniają swoich zobowiązań. Apele i sugestie dobrych zmian organizacji pozarządowych i instytucji państwowych pozostają bez odzewu. W efekcie podstawowe prawa człowieka nie są w pełni szanowane, co też podkreśla w swoim komentarzu RPO.
Tym samym władze – poprzez swoje zaniechania w zakresie (nie)podejmowanych działań – uniemożliwiają osobom mieszkającym w Polsce korzystanie z pełni konstytucyjnych wartości takich jak prawa do ochrony zdrowia, do prywatności i do świadomego decydowania o posiadaniu dzieci.
Mamy głęboką nadzieją, że przypadająca na 2018 rok okrągła 25. rocznica uchwalenia ustawy o planowaniu rodziny sprawi, że wieloletnie rzecznictwo wpłynie systemowo na sposób ewaluacji tych przepisów. Rzetelne i pogłębione monitorowanie zjawisk wynikających z przepisów oraz zapewnienie sprawiedliwej i powszechnej dostępności usług z zakresu świadomego rodzicielstwa, edukacji seksualnej i opieki okołoporodowej etc. oraz są kwestiami cywilizacyjnymi, determinującymi stan zdrowia, satysfakcji i dobrobyt obecnych i przyszłych pokoleń.