W wyniku barier napotkanych w części państw Unii Europejskiej niektóre uchodźczynie na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji wracają tymczasowo na Ukrainę, aby uzyskać dostęp do aborcji, antykoncepcji i innych usług z zakresu zdrowia reprodukcyjnego. Nowe badanie wskazuje na pilną potrzebę podjęcia działań przez rządy państw, Unię Europejską, organizacje humanitarne i darczyńców.
Kobiety z Ukrainy, które szukały schronienia w Unii Europejskiej, doświadczają szeregu systemowych barier w dostępie do opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz wsparcia w wypadku przemocy ze względu na płeć na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji.
Nowe badanie opublikowane dzisiaj przez grupę dziewięciu krajowych i międzynarodowej organizacji praw człowieka, zatytułowane Kryzys w opiece zdrowotnej: Bariery w dostępie do usług z zakresu zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego dla uchodźczyń z Ukrainy w Polsce, Rumunii, Słowacji i na Węgrzech, dokumentuje alarmujący wpływ, jaki na uchodźczynie z Ukrainy wywierają w wymienionych krajach liczne, krzyżujące się bariery w dostępie do dobrej jakości usług z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. Z raportu wynika, że z powodu tych przeszkód, niektóre uchodźczynie wracają tymczasowo na Ukrainę, aby uzyskać dostęp do niezbędnych usług zdrowia reprodukcyjnego, omijają legalne ścieżki dostępu do opieki zdrowotnej w tym zakresie lub całkowicie rezygnują z tej niezwykle potrzebnej opieki.
Wnioski zawarte w raporcie opierają się na ponad 80. półstrukturalnych wywiadach z uchodźczyniami, ekspertkami/ami, osobami i organizacjami wspierającymi uchodźczynie/uchodźców na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji, przeprowadzonych między lipcem 2022 a kwietniem 2023 roku. Raport wskazuje, że wiele uchodźczyń z Ukrainy, które potrzebują dostępu do usług opieki zdrowotnej, takiej jak antykoncepcja, opieka aborcyjna i opieka okołoporodowa, jest narażonych na szkodliwą zwłokę, niepokój i strach, obciążenia finansowe, instytucjonalny rasizm i opiekę niespełniającą standardów, co ma bezpośrednie konsekwencje dla ich zdrowia i samopoczucia.
„Unia Europejska obiecała zapewnić uchodźczyniom i uchodźcom z Ukrainy schronienie i opiekę. Jednak kobiety z Ukrainy, które są teraz na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji, doświadczają zupełnie innej rzeczywistości, gdy potrzebują dostępu do usług z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. Zamiast opieki i ochrony, napotykają tor przeszkód w postaci restrykcji, chaosu, stygmatyzacji i dyskryminacji” – powiedziała Leah Hoctor, Dyrektorka Regionalna ds. Europy w Center for Reproductive Rights. „Zdrowie i dobrostan uchodźczyń z Ukrainy są zagrożone z powodu niezapewnienia im dostępu do podstawowych i niezbędnych usług opieki zdrowotnej i wsparcia, potęgując krzywdę, której doznały w wyniku inwazji na Ukrainę„.
Węgry, Polska, Rumunia i Słowacja, to jedne z najbardziej restrykcyjnych środowisk w Europie w zakresie zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych oraz wsparcia w wypadku przemocy ze względu na płeć. Raport wskazuje, że bariery, które napotykają uchodźczynie z Ukrainy to restrykcje prawne, bariery związane z kosztami, braki informacyjne, niska jakość opieki i brak podstawowych usług.
Raport analizuje również poważne wyzwania, jakich doświadczają organizacje społeczeństwa obywatelskiego i obrończynie praw człowieka na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Słowacji, które udzielają pomocy o krytycznym znaczeniu dla uchodźczyń z Ukrainy. Wiele z nich dostaje groźby, zmaga się z zastraszaniem i nękaniem, a także z niepewnością finansową i operacyjną w państwach gdzie prawa seksualne i reprodukcyjne nie są traktowane priorytetowo.
W raporcie wymieniono szereg pilnych działań, które Unia Europejska, rządy państw i podmioty zajmujące się pomocą humanitarną powinny teraz podjąć, aby odpowiedzieć na ustalenia wynikające z raportu.
Kluczowe wnioski z raportu:
- Wiele uchodźczyń czuje, że nie ma wyboru i musi tymczasowo wrócić na Ukrainę, jeśli potrzebują skorzystać z usług z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego.
- Ze względu na liczne bariery w dostępie do opieki zdrowotnej, wiele uchodźczyń zwleka z poszukiwaniem usług z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego tak długo, jak to możliwe. Te opóźnienia mogą stanowić zagrożenie dla ich zdrowia.
- Większość uchodźczyń w Polsce – gdzie aborcja jest w większości przypadków nielegalna – jest zmuszona do poszukiwania opieki aborcyjnej poza legalnym systemem. Aby uzyskać dostęp do aborcji uchodźczynie zamawiają tabletki aborcyjne przez internet lub podróżują do innych krajów członkowskich UE.
- Osoby, które doświadczyły przemocy ze względu na płeć, często pozostają bez podstawowych usług i wsparcia i same muszą sobie radzić z traumą, problemami zdrowotnymi i innymi konsekwencjami przemocy.
- Niektóre grupy uchodźczyń i uchodźców – w szczególności kobiety romskie i uchodźcy/czynie LGBTQ+ – spotykają się z dyskryminacją intersekcjonalną i rosnącymi barierami.
- Jeśli uchodźczyniom/uchodźcom udaje się uzyskać opiekę, to często tylko dzięki pomocy organizacji pozarządowych i obrończyń/obrońców praw człowieka.
„W Polsce obowiązuje niemal całkowity zakaz aborcji. Decydenci w Polsce zawiedli nie tylko Polki, ale także kobiety z Ukrainy, które potrzebują legalnej aborcji. Fakt, że uchodźczynie z Ukrainy są w Polsce zmuszone do powrotu do Ukrainy po opiekę aborcyjną lub muszą wyjeżdżać do innych państw w Europie, stanowi akt oskarżenia wobec polskiego prawa i praktyki” – powiedziała Krystyna Kacpura, FEDERA Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Polska.
„Usługi wsparcia dla osób, które doświadczyły przemocy seksualnej i przemocy ze względu na płeć w Polsce są całkowicie niewystarczające. Bardzo wiele osób nie znajduje bezpiecznego schronienia, w którym mogłyby otrzymać wsparcie w radzeniu sobie z traumatycznymi doświadczeniami. „ – powiedziała Joanna Piotrowska, Fundacja Feminoteka, Polska.
„Wyniki tego badania potwierdzają to, co widzimy na co dzień pracując z uchodźczyniami z Ukrainy w Rumunii: kobiety i dziewczęta, które zostały zmuszone do ucieczki ze swoich domów w środku wojny, są zdruzgotane, gdy zostają odcięte od dobrej jakości opieki, kiedy najbardziej jej potrzebują” – powiedziała Irina Mateescu, AMI, Rumunia.
„Stereotypy płci i intersekcjonalna dyskryminacja łączą się z rosnącym oporem wobec praw seksualnych i reprodukcyjnych oraz równości płci, co zagraża dostępowi do dobrej jakości opieki zdrowotnej i usług wsparcia dla kobiet i dziewcząt w Rumunii. Marginalizowanym i słabszym grupom społecznym zawsze jest najtrudniej poruszać się po tych burzliwych wodach” – powiedziała Camelia Proca, A.L.E.G., Rumunia.
„Traktowanie romskich uchodźczyń z Ukrainy jest pełne uprzedzeń i podwójnych standardów, odmawia się im dostępu do pilnych usług lub podstawowych produktów. Oprócz barier, z którymi borykają się wszystkie kobiety potrzebujące dostępu do opieki zdrowotnej z zakresu zdrowa seksualnego i reprodukcyjnego, zderzają się one z instytucjonalnym rasizmem, seksizmem i dyskryminacją klasową. W niektórych ośrodkach są one poddawane segregacji lub zniechęcane do korzystania z usług” – powiedziała Carmen Gheorghe, E-Romnja, Rumunia.
„W Słowacji nie zapewniono dostępu do niezbędnych usług, odpowiadających potrzebom kobiet z Ukrainy. Niezależnie od tego, czy chodzi o opiekę aborcyjną, usługi antykoncepcyjne, wsparcie w wypadku przemocy ze względu na płeć, braki są ogromne. Na drodze tych kobiet stoi tak wiele barier.” – powiedziała Adriana Mesochoritisova, Freedom of Choice, Słowacja
„Po inwazji na Ukrainę organizacje zajmujące się prawami człowieka zmobilizowały się natychmiast, aby odpowiedzieć na potrzeby uchodźczyń i uchodźców uciekających z Ukrainy„, powiedziała Erika Schmidt, Stowarzyszenie EMMA, Węgry. „Ale po roku, my i inne organizacje, które udzielają wsparcia w dziedzinie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego nadal napotykamy poważne wyzwania prawne, finansowe i operacyjne, które wpływają na naszą zdolność wspierania uchodźczyń”.
„Pomoc humanitarna nie zapewniła wystarczającego wsparcia dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które działają na pierwszej linii frontu w Rumunii i innych państwach Europy Środkowej, nasze organizacje nadal borykają się z wieloma wyzwaniami” – powiedziała Andrada Cilibiu, Centrum Filia, Rumunia
O badaniu
Inwazja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w lutym 2022 roku zmusiła ponad 8 milionów ludzi, głównie kobiety i dzieci, do szukania schronienia w krajach całej Europy. Inwazja nadal wywiera niszczące konsekwencje dla mieszkańców Ukrainy, mają miejsce liczne naruszenia praw człowieka, przestępstwa ze względu na płeć i przemoc seksualna powiązana z wojną.
Badanie zostało przeprowadzone przez grupę dziewięciu organizacji zajmujących się prawami kobiet, prawami człowieka, zdrowiem i prawami seksualnymi i reprodukcyjnymi (SRHR) oraz przemocą ze względu na płeć (GBV), działających na Węgrzech, w Rumunii, Polsce i Słowacji, w Europie i na świecie. Są to: Center for Reproductive Rights (Centrum Praw Reprodukcyjnych) (międzynarodowa organizacja pozarządowa); Stowarzyszenie EMMA (Węgry); E-ROMNJA (Rumunia); FEDERA Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (Polska); FEMINOTEKA (Polska); Freedom of Choice (Słowacja); Centrum FILIA (Rumunia); oraz Niezależne Stowarzyszenie Położnych (Rumunia), A.L.E.G. (Rumunia).