Konferencja o prawach kobiet i społeczeństwie obywatelskim w regionie śródziemnomorskim. Relacja

Z inicjatywy sieci Euromed Feminist Initative (EFI)[1] 130 osób ze 107 organizacji, uczelni i mediów z 26 państw spotkało się w Kairze, by dzielić się doświadczeniami i wiedzą o możliwościach urzeczywistniania równouprawnienia. Najważniejsze elementy tego interesującego wydarzenia przedstawia Liliana Religa, która uczestniczyła w spotkaniu z ramienia Federacji na rzecz kKobiet i Planowania Rodziny.

Głównym celem konferencji było wypracowanie konkretnych postulatów, które wręczono ministrom zgromadzonym na 4. Konferencji Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego[2] (UfM). To właśnie to polityczne ciało jest jednym z głównych narzędzi promowania równości płci przez społeczeństwo obywatelskie w tym regionie.

Przedstawicielki feministycznych organizacji i sieci z regionu Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu mówiły o różnych wyzwaniach, z jakimi borykają się kobiety: od backlashu wynikającego z lokalnych wojen i konfliktów przez nierówną reprezentację w życiu politycznym i ekonomicznym po handel ludźmi, niewolnictwo, ubóstwo i przemoc. Wiele uczestniczek zwracało uwagę na problem nieegzekwowania nawet bardzo progresywnych praw. Jeden z paneli dotyczył idei i mechanizmów Konwencji Stambulskiej (KS). Ekspertka Rady Europy Susana Pavlou nazwała liczne bariery ograniczające jej realizację: niewystarczające dofinansowanie działań na rzecz równości, różny poziom ochrony i wsparcia lub brak dostosowania do potrzeb kobiet, brak współpracy międzysektorowej, dyskryminacja kobiet ze strony policji, sądów, ośrodków pomocy społecznej. Wśród sukcesów wymieniła szeroko zakrojone programy szkoleniowe, uruchamianie ciał koordynacyjnych oraz penalizację kolejnych form przemocy jak stalking, obrzezanie kobiet, wymuszone małżeństwa.  Podkreśliła, za wieloma mówczyniami, konieczność włączenia mężczyzn w działania antyprzemocowe oraz zwalczania kultury gwałtu poprzez kampanie podnoszące świadomość.

Uczestniczki proponowały różne rozwiązania od wykorzystania nowoczesnych technologii i prawdziwego włączenia społecznego pod względem ekonomicznym po integrację i sieciowanie NGO-sów. Podkreślały konieczność wyegzekwowania wrażliwego na płeć budżetowania i monitoringu oraz dążenia do uczynienia pracowników administracji  sojusznikami w walce o równość szans i praw. Wśród ich postulatów do władz jest dofinansowanie organizacji równościowych; implementacji ratyfikowanych międzynarodowych dokumentów prawnoczłowieczych i kampanie podnoszenia świadomości w ministerstwach nt. praw kobiet, dyskryminacji, przemocy; obowiązkowe kwoty.

Genderowe raporty z krajów śródziemnomorskich  wykazywały w wielu obszarach zbieżność z wyzwaniami, jakimi mierzy się Polska m.in. w kwestii skali przemocy (seksualnej) oraz braku aktywnej i kompleksowej polityki jej zwalczania, niewielkiej obecności kobiet w polityce, marginalizowania roli i działań społeczeństwa obywatelskiego czy pod względem braku/ ograniczeń dostępu do aborcji (zob. World Abortion Map). Przyjrzyjmy się dwóm krajom, które mogą się pochwalić postępowymi rozwiązaniami w zakresie równościowej legislacji.

Tunezja – pionierka świata arabskiego pod względem równości płci. Od 1962 r. prawo zapewnia autonomię reprodukcyjną, w tym aborcję na żądanie i refundowaną antykoncepcję. Planowanie rodziny włączono do podstawowej opieki zdrowotnej, zabieg przerywania ciąży jest subsydiowany przez rząd, stworzono centra opieki nad kobietami w ciąży. Poligamia, zaślubianie dziewczynek i obrzezanie są zakazane. Od lat 70. dyskurs feministyczny jest obecny w debatach publicznych. W 2013 r. przyjęto Narodowy Plan Eliminacji Przemocy wobec Kobiet, w ramach którego m.in. działa bezpłatna infolinia, zwiększono dostęp do pomocy i wsparcia dla ofiar, wprowadzono szkolenia zapobiegające przemocy w przestrzeni publicznej oraz zlecono badania nt. molestowania i jego wpływu na sytuację kobiet.  Konstytucja z 2014 r. gwarantuje „równość szans dla kobiet i mężczyzn we wszystkich” oraz „sprawiedliwą reprezentację w organach pochodzących z demokratycznych wyborów”, którą w praktyce pomaga uzyskać parytet z suwakiem na listach wyborczych. Na poziomie centralnym i lokalnym działają koordynatorzy ds. równości płci, choć, jak zaznaczono na konferencji, często brakuje im kompetencji i siły przebicia. Ciekawy jest sposób przeprowadzania konsultacji społecznych – uwagi do projektów można zgłaszać poprzez e-platformę, a ministerstwo czy inny urząd jest zobowiązane odnieść się do każdej z nich.

Z kolei gospodarz konferencji, Egipt, choć wypada o wiele gorzej w światowych rankingach partycypacji ekonomicznej i politycznej oraz zakazuje aborcji poza zagrożeniem dla życia kobiety i wadą letalną płodu, może posiada obiecujące rozwiązania. Narodowa Rada ds. Równości Płci (podległa prezydentowi) wypracowała  Strategię Upełnomocnienia Kobiet 2030 i Krajowy Plan Działań przeciwko Molestowaniu i Przemocy Seksualnej (która wg statystyk dotyka niemal każdej Egipcjanki [sic!]) oraz wyliczyła, że przemoc generuje dla państwa straty w  wysokości 2,17 mld EGP (ok. 435 mln PLN).  Molestowanie i obrzezanie są penalizowane. Rada dba o edukację prawną kobiet zamieszkałych na terenach wiejskich oraz pomaga im zdobyć finansową niezależność.

W Tunezji, Egipcie, jak i wielu innych krajach, utrzymuje się problem niewystraszającego egzekwowania prawa. W praktyce skala przemocy, szczególnie w świetle rosnącego fundamentalizmu religijnego, nie spada; wymiar sprawiedliwości pod wpływem utrzymujących się uprzedzeń nie ściga sprawców, a wiele kobiet zmaga się z przemocą ekonomiczną. Stygmatyzacja aborcji, w przypadku ciąż pozamałżeńskich czy na wsiach, pozostaje w mocy. Także przyzwolenie na przemoc mimo nowoczesnych uregulowań nie maleje. Przygnębiająco znajome są te problemy patrząc na polskie realia.

Poza wglądem w sytuację poszczególnych krajów konferencja skupiła się na wypracowaniu przez grupy robocze rekomendacji w kluczowych dla tego regionu obszarach:

  1. Udział kobiet w życiu publicznym i polityce
  2. Partycypacja ekonomiczna kobiet
  3. Przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet i dziewczynek
  4. Podważanie norm społecznych i kulturowych i eliminowanie stereotypów płciowych, szczególnie poprzez edukację i media
  5. Kobiety, pokój i bezpieczeństwo w regionie Morza Śródziemnego
  6. Mechanizm wprowadzania równości płci w procesie ministerialnym (UfM)

Zachęcamy do zapoznania się z postulatami deklaracji, którą wręczono ministrom uczestniczącym w 4. Konferencji Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego jako agendę działań na najbliższe trzy lata.

[1] EFI od 2015 roku prowadzi dialog między decydent(k)ami a obywatel(k)ami przy wsparciu Unii Europejskiej. Efektem jest dzieło ponad 600 osób – Gender Regional Platform – szereg rekomendacji na rzecz poprawy status kobiet, opublikowanych w marcu 2017 roku.

[2] (ang. Union for the Mediterranean) – wspólnota państw członkowskich Unii Europejskiej i państw położonych nad Morzem Śródziemnym, powołana oficjalnie w czasie konferencji w Paryżu w dniach 13-14 lipca 2008 roku. Misją Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego jest pogłębienie współpracy i integracji w regionie poprzez regionalny dialog i implementację projektów oraz inicjatyw, które w istotny sposób powinny przyczyniać się do poprawy warunków życia mieszkańców krajów członkowskich.