UPODMIOTOWIENIE DZIECKA KOSZTEM KOBIET. STANOWISKO WS. PROJEKTU NOWEGO KODEKSU RODZINNEGO

Wielka Koalicja za Równością i Wyborem z zaniepokojeniem odnosi się do niektórych rozwiązań proponowanych przez Rzecznika Praw Dziecka Marka Michalaka w projekcie nowego kodeksu rodzinnego. Uważamy, że zwiększenie podmiotowości i autonomii dziecka nie może odbywać się poprzez ograniczenie praw kobiet.

Przede wszystkim, kodeks wprowadza niezgodną z Konstytucją definicję dziecka, którym w rozumieniu kodeksu ma być „każda istota ludzka od poczęcia do pełnoletniości”. Polski system prawny nie przesądza o tym, kiedy zaczyna się dziecko/człowiek i taka definicja, forsowana razem z innymi projektami ograniczającymi prawa kobiet, godzi w żywotny interes kobiet, uzależniając ich zdrowie i życie, nie mówiąc o wolności do samostanowienia, od decyzji politycznych, które nie są uzasadnione ani wiedzą naukową, ani prawem stosowanym w cywilizowanych krajach. Przyznanie płodowi statusu dziecka będzie stało w sprzeczności z prawem kobiet do przerwania ciąży, a to kobiety w świetle Konstytucji i aktów prawa międzynarodowego są podmiotami wolności i praw i cieszą się większą ochroną prawną. Projekt zakłada również ustanawianie adwokata dla  płodu, co wydaje się być absurdalne w odniesieniu do potencjalnego człowieka – stosunek pełnomocnictwa nie może istnieć z kimś, kto nie ma zdolności prawnej.

Ponadto, art. 132 nowego kodeksu rodzinnego jest nad wyraz nieprecyzyjny i stanowi, że „w razie spożywania przez kobietę w ciąży alkoholu lub używania innych substancji psychoaktywnych sąd może zobowiązać ją do leczenia”. Przepis, ani w tym miejscu, ani gdziekolwiek indziej, nie definiuje, co oznacza „spożywanie alkoholu”. Czy jeden lub dwa kieliszki wina można już uznać za spożywanie alkoholu, które pozwoli organom państwa „zobowiązać kobietę do leczenia”? Zdaniem Koalicji, represyjne potraktowanie alkoholowego zespołu płodowego (zwanego FAS) z pominięciem działań o charakterze profilaktycznym jest kontrproduktywne i godzi w autonomię i samodzielność kobiety[1][2].

Bardzo niebezpieczny i ingerujący w autonomię decyzyjną kobiety i mężczyzny jest wprowadzony w projekcie w sprawach o rozwód i separacje „obowiązek sądu skierowania małżonków wspólnie wychowujących dziecko do specjalisty z zakresu życia rodzinnego, w celu uświadomienia im następstw separacji albo rozwodu dla rozwoju i wychowania dziecka”. Dialog jest ważny, ale w sytuacji związków przemocowych, obowiązkowa mediacja może bardzo utrudnić wyjście z toksycznej relacji, a co więcej może być zgubna dla dziecka, wbrew promowanej wiodącej zasadzie dobra dziecka.

Jednym z nadrzędnych atutów projektu miało być to, że jako pierwszy wprowadza definicję konkubinatu. Byłoby to dobre rozwiązanie, gdyby konkubinat nie był definiowany jako nieformalny związek kobiety i mężczyzny, co wyklucza związki jednopłciowe wbrew istniejącej rzeczywistości społecznej. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego pojęcie „osoby najbliższej” zarówno w prawie karnym, jak i niektórych rozwiązaniach z zakresu prawa cywilnego (wstąpienie w stosunek najmu na skutek śmierci najemcy), może obejmować osoby tej samej płci.

Koalicja zauważa oczywiście rozwiązania pozytywne proponowane w nowym projekcie kodeksu rodzinnego, w szczególności zastąpienie władzy rodzicielskiej odpowiedzialnością rodzicielską, wprowadzenie zasady dobra dziecka czy zasady wysłuchania dziecka. Część zapisów zdaje się być neutralna, a nawet optymistyczna, aczkolwiek to ich wykładnia pokaże, w jakim celu będą wykorzystywane. Podkreślanie autonomii rodziny i subsydiarnej roli państwa w udzielaniu pomocy rodzinie zapala ostrzegawczą lampkę – zwłaszcza w dobie szczególnie intensywnej działalności lobbingowej Ordo Iuris – czy przepisy te nie będą wykorzystywane do ochrony samowoli rodziców w izolowaniu dziecka od koniecznych świadczeń zdrowotnych (np. szczepień), kształcenia (np. edukacji seksualnej), czy stosowania wobec niego metod wychowawczych naruszających jego autonomię.

Mając na uwadze przedstawione argumenty Wielka Koalicja wzywa podmiot, który zdecyduje się przedstawić nowy projekt kodeksu rodzinnego w ramach przysługującej mu inicjatywy ustawodawczej do doprecyzowania lub zmiany jego przepisów dotyczących zasygnalizowanych rozwiązań prawnych oraz na dalszym etapie do włączenia w prace nad projektem organizacji działających na rzecz praw i wolności kobiet.

Pod stanowiskiem podpisały się wszystkie organizacje członkowskie Koalicji:

ASTRA Network

ASTRA Youth

BABA Lubuskie Stowarzyszenie na Rzecz Kobiet

Berliński Kongres Kobiet

Black Brussels Balloons

Czarny Protest Bielsko-Biała (OSK)

Czarny Protest Gliwice

Democracy is OK (DOK)

Demokratyczna Unia Kobiet

Dolnośląskie Forum Stowarzyszeń
i Środowisk Kobiecych

Dziewuchy Berlin

Dziewuchy Dziewuchom Francja

Dziewuchy Kieleckie

Dziewuchy Szczecin

Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny

Federacja Polskie Lobby Kobiet

Femini Berlin Polska

Feministyczne Stowarzyszenie Polonijne Elles sans Frontieres ASBL

Fundacja Centrum Praw Kobiet

Fundacja Czas Dialogu

Fundacja Edukacja – Równość – Aktywność -Dialog Era Dialogu

Fundacja Feminoteka

Fundacja im. Izabeli Jarugi-Nowackiej

Fundacja im. Kazimierza Łyszczyńskiego

Fundacja Inicjatywa Kobiet Aktywnych

Fundacja Klamra

Fundacja Kobiety Zmieniają Świat

Fundacja na Rzecz Równości i Emancypacji STER

Fundacja Nie Tylko Matka Polka

Fundacja Nowoczesnej Edukacji SPUNK

Fundacja Pozytywnych Zmian

Fundacja Prawnikon

Fundacja Przestrzeń Kobiet

Fundacja Przestrzenie Dialogu

Fundacja Rodzić po ludzku

Fundacja Równość.info

Fundacja Trans-Fuzja

Galeria Inspiracji

Grupa Edukatorów Seksualnych Ponton

Inicjatywa Feministyczna

Inicjatywa Sto Lat Głosu Kobiet

Inicjatywa Kobiety Piaseczno

Koalicja KARAT

Koalicja Mam Prawo

Kobiety w Sieci

KOD Kobiety

Kolektyw Manifa Toruńska

Konferencja Episkopatu Polek

Kongres Kobiet Północnej Wielkopolski

Kongres Kobiet Województwa Śląskiego

Koszalińskie Stowarzyszenie Aktywności

Lokalnej Era Kobiet

 

Lambda Warszawa

Lubelska Koalicja na Rzecz Kobiet

Marsz Godności

Medical Students For Choice Poland

Międzynarodowy Strajk Kobiet

Nieformalna Grupa Czarny Protest

Nieformalna Grupa Inicjatywna z Bydgoszczy

Niezłomne-śląskie

Obywatelskie Stowarzyszenie “Możemy”

Ogólnopolski Strajk Kobiet

Ogólnopolski Strajk Kobiet Poznań

Ogólnopolski Strajk Kobiet Sanok

Ogólnopolski Strajk Kobiet Sochaczew

Ogólnopolski Strajk Kobiet Zawiercie

Polskie Towarzystwo Genderowe

Polskie Towarzystwo Prawa

Antydyskryminacyjnego

Protest kobiet

Ratujmy Kobiety

Ratujmy Kobiety Tarnów

Równość i Nowoczesność

Ściana Furii

Stowarzyszenie Aktywne Kobiety

Stowarzyszenie Dolnośląski Kongres Kobiet

Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego – Krytyka Polityczna

Stowarzyszenie Inicjatywa Polska

Stowarzyszenie Inicjatyw Kobiecych

Stowarzyszenie Klub XXI wieku

Stowarzyszenie Kobiecy Słupsk

Stowarzyszenie Kongres Kobiet

Stowarzyszenie Łódzkie Dziewuchy Dziewuchom

Stowarzyszenie Most Kobiet

Stowarzyszenie Koniński Kongres Kobiet

Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza

Stowarzyszenie Nasz Bocian

Stowarzyszenie ON/OFF

Stowarzyszenie Poprawy Spraw

Alimentacyjnych – Dla Naszych Dzieci

Stowarzyszenie Pro Femina

Stowarzyszenie (S)Prawa Kobiet

Stowarzyszenie Stop Stereotypom

Stowarzyszenie Szlakiem Kobiet

Stowarzyszenie Tuż Obok

Stowarzyszenie Wszechnicy Oświeceniowo Racjonalistycznej

Strajk Kobiet Gryfino

Strajk Kobiet Puławy

Te Tematy

Tomaszowski Kongres Kobiet

Toruńskie Dziewuchy

Trójmiejska Akcja Kobieca

Warszawskie Dziewuchy

Warszawski Strajk Kobiet

Wielkopolski Kongres Kobiet

 

Do wiadomości:

  1. Prezydent
  2. Marszałek Sejmu
  3. Marszałek Senatu
  4. Prezes Rady Ministrów
  5. Przewodniczący Klubów Parlamentarnych i Poselskich oraz Kół Poselskich

[1] Stanowisko Koalicji zostało w części przygotowane na podstawie analizy prawnej projektu nowego kodeksu przygotowanej przez adw. I. Kotiuk i A. Grzybek reprezentującą fundację STER, która wchodzi w skład Koalicji. Analiza dostępna pod adresem: http://www.fundacjaster.org.pl/herstoria/artykuly/jestes-w-ciazy-jestes-podejrzana

[2] Podobnie, za niekonstytucyjny uznał ten projekt Rzecznik Praw Obywatelskich: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/projekt-ustawy-o-przymusowej-izolacji-kobiet-pijacych-alkohol-i-uzywajacych-narkotykow-podczas-ciazy.