W ramach akcji #PrześwietlamySzpitale monitorujemy placówki pod kątem realizacji zabiegów przerywania ciąży. Jak dostępna jest terminacja ciąży w Trójmieście? Poznaj wyniki monitoringu
Terminacja ciąży w Trójmieście – wyniki_monitoringu #PrześwietlamySzpitale – PDF
W ramach dostępu do informacji publicznej[1] kierujemy wnioski do szpitali w stolicach województw, by ocenić, jak przestrzegają prawa i jakie procedury stosują. Cyklicznie publikujemy wyniki akcji, skorygowane o informacje od pacjentek nt. realiów i podejmowane przez nas interwencje. Wszelkie naruszenia zgłaszamy do Rzecznika Praw Pacjenta, Narodowego Funduszu Zdrowia i Ministerstwa Zdrowia, by odgórne, systemowe zmiany doprowadziły do poprawy dostępności tego świadczenia gwarantowanego[2]. Podejmujemy też działania rzecznicze pod adresem władz lokalnych, jeżeli (współ)finansują szpitale zobligowane do wykonywania aborcji.
Województwo pomorskie jest w pierwszej piątce pod względem liczby terminacji ciąży[3] w porównaniu z pozostałymi regionami Polski. Dlatego Federacja skierowała do dyrekcji trzech zakontraktowanych szpitali w Gdańsku i jednego w Gdyni:
- Ile zabiegów przerywania ciąży dopuszczalnych na mocy ustawy z 1993 r. zostało przeprowadzonych od początku 2019 r. z podziałem na miesiące?
- Czy obecnie przeprowadza się zabiegi przerywania ciąży zgodnie z ustawą z 1993 r.?
- Jeśli odpowiedź na powyższe pytania jest negatywna, proszę o wskazanie przyczyn odmowy przeprowadzania zabiegów przerywania ciąży dopuszczalnych na mocy ustawy z 1993 r.
- Czy w przypadku odmowy przeprowadzenia zabiegów przerywania ciąży dopuszczalnych na mocy ustawy z 1993 r. przez lekarzy wykonujących zawód w [nazwa szpitala] Dyrektor wskazuje pacjentkom realne możliwości uzyskania tego świadczeniu u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej albo zapewnia Pan wykonanie takiego zabiegu (jako świadczenia zdrowotnego) przez innego lekarza – podwykonawcę?”
- Jak wyglądają procedury postępowania z pacjentką, która zgłasza się do Państwa szpitala w celu terminacji ciąży lub u której w trakcie diagnostyki ujawniają się ustawowe przesłanki do terminacji ciąży (a pacjentka wyraża wolę jej przerwania)? Jakie czynności/świadczenia są wykonywane i w jakiej kolejności?
Poniższa tabela ilustruje informacje i deklaracje przekazane przez 4 szpitale w Gdańsku i Gdyni:
| NAZWA SZPITALA (stopień referencyjności) | DATA ODPOWIEDZI | DEKLARACJA WYKONYWANIA TERMINACJI CIĄŻY | LICZBA ZABIEGÓW W 2019 R. | LICZBA ZABIEGÓW W 2018 R.* | DODATKOWE INFORMACJE |
| Szpital Morski w Gdyni (II) | 8.08.2019 | NIE | 0 | 0 | Wg zaleceń konsultanta wojewódzkiego prof. Preisa pacjentki są kierowane do szpitala z III stopniem referencyjności. |
| Szpital im. Kopernika w Gdańsku (II) | 7.08.2019 | TAK? | 0 | 0 | Szpitale “realizują wszystkie zakontraktowane świadczenia”, ale zera w statystykach temu przeczą. |
| Szpital św. Wojciecha w Gdańsku (III) | 7.08.2019 | TAK? | 0 | 0 | |
| Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku (III) | 8.08.2019 | TAK | 71 (I-VII) | 85 | W szpitalu jest opisana procedura postępowania z pacjentką. |
*Dane pozyskane przez Federację na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny
Spośród wszystkich szpitali dwa – należące do COPERNICUS Podmiot Lecznicy Sp. z o.o. – oświadczyły, że realizują świadczenia, ale nie ma to pokrycia w statystykach. Co więcej, szpitale, deklarując wykonywanie świadczeń, wskazują na podstawę prawną w postaci Kodeksu Etyki Lekarskiej i ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a nie na ustawę o planowaniu rodziny. Można domniemywać, że pacjentki są odprawiane bez pozostawiania śladów w dokumentacji, gdyż lekarze nie chcą tego obszaru opieki ginekologiczno-położniczej zapewniać. Trudno bowiem uwierzyć, by żadna z pacjentek w stolicy województwa pomorskiego nie próbowała uzyskać świadczenia w dwóch z trzech szpitali o III stopniu referencyjności.
Zaledwie jeden szpital – Uniwersyteckie Centrum Kliniczne – należycie i realnie wywiązuje się z obowiązków wynikających z a) ustawy o planowaniu rodziny, b) kontraktu z NFZ, c) praw pacjenckich do świadczeń i informacji. Szpital przedstawia jasną procedurę postępowania – w placówce następuje weryfikacja wskazań do terminacji, w razie konieczności – specjalistyczne konsultacje. Protokół sygnuje dwóch lekarzy specjalistów niezaangażowanych w procedurę, co samo w sobie przekracza ustawowe wymogi (wystarczy podpis jednego lekarza), natomiast z informacji od pacjentek zgłaszanych do Federacji wynika, że procedura przebiega sprawnie i nie stanowi bariery w dostępie do należnego świadczenia. Ponadto szpital słynie z kompleksowej i profesjonalnej opieki nad pacjentkami uprawnionymi do terminacji ciąży.
Szpital Morski w Gdyni nie wykonuje terminacji ciąży, tłumacząc się wytycznymi konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie ginekologii i położnictwa prof. dr n. med. Krzysztofa Preisa, by kierować pacjentki do oddziału z III stopniem referencyjności, a konkretnie Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. Porównując stopnie referencyjności można stwierdzić, że warunki szpitali o II stopniu – takim jak gdyński szpital – są wystarczające do wykonywania terminacji ciąży, szczególnie tych mniej zaawansowanych. W żadnych ogólnokrajowych wytycznych medycznych nie precyzowano stopnia referencyjności wymaganego do przerywania ciąży. Zalecenie to mogło wynikać z troski o najwyższy poziom opieki zdrowotnej, natomiast w ogólnym rozrachunku pogłębiło koncentrację świadczeniodawców w woj. pomorskim. Z monitoringu #PrześwietlamySzpitale wynika bowiem, że pacjentki z całego województwa muszą migrować do jednego szpitala w Gdańsku. O ile pytania skierowano jedynie do zakontraktowanych placówek w Gdyni i Gdańsku, o tyle pozostałe szpitale z oddziałami ginekologiczno-położniczymi województwa pomorskiego mają I lub II stopień referencyjności, więc prawdopodobieństwo wykonywania terminacji ciąży jest nikłe.
Wyniki w perspektywie powszechnych naruszeń prawa
Jak wynika z otrzymywanych przez Federację zgłoszeń, prowadzonych interwencji i doniesień medialnych oraz przeprowadzonego monitoringu, dostępność aborcji jest znacząco ograniczona w całej Polsce z powodu kilku czynników:
- braku jednolitej, zgodnej z prawem, procedury postępowania, która byłaby znana z góry przez pacjentki,
- stawiania dodatkowych, niewymaganych żadnymi przepisami wymogów (np. obowiązkowa konsultacja psychologiczna, zgoda konsultanta wojewódzkiego lub komisji bioetycznej lub konsylium, obowiązkowy okres oczekiwania),
- odmów motywowanych ideologicznie,
- niekierowania pacjentek do placówek, które zapewnią uzyskanie tego świadczenia. Warto w tym miejscu wskazać, że taki obowiązek szpitala jako podmiotu leczniczego, a przez to dyrektora placówki, potwierdziło w piśmie z 21 grudnia 2018 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych podczas prezentacji stanowiska rządu przed Komitetem Ministrów Rady Europy[4] w sprawie implementacji wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i S. przeciwko Polsce.
W rezultacie, zaledwie 10% zakontraktowanych placówek w Polsce przestrzega prawa i świadczy zabiegi przerywania ciąży. Wedle statystyk Ministerstwa Zdrowia, w ostatnich latach wykonuje się około 1100 aborcji, przy czym większość tylko w czterech województwach – mazowieckim, śląskim, pomorskim i łódzkim – co świadczy o rosnącej koncentracji świadczeń i wymuszonej migracji kobiet do innych regionów Polski.
Powyższy tekst dostępny jest online na stronie. Zamieszczamy także odpowiedzi od szpitali jako ważne narzędzie ułatwiające pacjentkom wyegzekwowanie swoich praw.
Terminacja ciąży w Trójmieście – listy szpitali
[1] art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (t.j. Dz.U. 2018 poz. 1330 ze zm.)
[2] na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego
[3] w przypadkach przewidzianych przez ustawę z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży
[4] Nadzór nad wykonaniem wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, H46-13 P. and S. v. Poland (Application No. 57375/08), CM/Del/Dec(2019)1340/H46-13, https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=090000168093755e
