Dostępność zabiegów terminacji ciąży[1] w województwie lubelskim należy do jednej z najsłabszych w kraju, gorzej jest tylko w województwie podkarpackim, które oficjalnie od lat nie świadczy zabiegów przerywania ciąży. W 2018 roku sprawozdano do Ministerstwa Zdrowia zaledwie 11 zabiegów[2]. Dlatego Federacja skierowała zapytania do sześciu szpitali w Lublinie z kontraktem „położnictwo i ginekologia – hospitalizacja”. Jak dostępna jest terminacja ciąży w Lublinie?
Pytania
- Ile zabiegów przerywania ciąży dopuszczalnych na mocy ustawy z 1993 r. zostało przeprowadzonych od początku 2019 r. z podziałem na miesiące?
- Czy obecnie przeprowadza się zabiegi przerywania ciąży zgodnie z ustawą z 1993 r.?
- Jeśli odpowiedź na powyższe pytania jest negatywna, proszę o wskazanie przyczyn odmowy przeprowadzania zabiegów przerywania ciąży dopuszczalnych na mocy ustawy z 1993 r.
- Czy w przypadku odmowy przeprowadzenia zabiegów przerywania ciąży dopuszczalnych na mocy ustawy z 1993 r. przez lekarzy wykonujących zawód w [nazwa szpitala] Dyrektor wskazuje pacjentkom realne możliwości uzyskania tego świadczeniu u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej albo zapewnia Pan wykonanie takiego zabiegu (jako świadczenia zdrowotnego) przez innego lekarza – podwykonawcę?”
- Jak wyglądają procedury postępowania z pacjentką, która zgłasza się do Państwa szpitala w celu terminacji ciąży lub u której w trakcie diagnostyki ujawniają się ustawowe przesłanki do terminacji ciąży (a pacjentka wyraża wolę jej przerwania)? Jakie czynności/świadczenia są wykonywane i w jakiej kolejności?
Poniższa tabela ilustruje informacje i deklaracje przekazane przez szpitale w Lublinie:
NAZWA SZPITALA (stopień referencyjności) |
DATA ODPOWIEDZI |
DEKLARACJA WYKONYWANIA TERMINACJI CIĄŻY |
LICZBA ZABIEGÓW W 2019 R. |
LICZBA ZABIEGÓW W 2018 R.* |
DODATKOWE INFORMACJE |
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 (III) |
12.06.2019 |
TAK |
3 |
0 |
Szpital deklaruje, że nie było odmów terminacji ciąży i działa zgodnie z zaleceniami konsultantów krajowych. Szpital opisuje procedurę postępowania z pacjentką uprawnioną do terminacji ciąży. |
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 (III) |
12.06.2019 |
TAK? |
0 |
0 |
Od początku 2019 r. nie wykonano terminacji ciąży z powodu braku zgłoszeń pacjentek. Szpital ma szczegółową “procedurę postępowania z pacjentką, u której ujawniły się ustawowe przesłanki do terminacji ciąży”. |
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego (III) |
7.06.2019 |
TAK? |
0 |
0 |
Szpital deklaruje, że nie odmawia terminacji ciąży, a od początku 2019 r. nie wykonał żadnego zabiegu z powodu braku zgłoszeń pacjentek. |
1 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ |
13.12.2019 |
TAK? |
0 |
0 |
Odpowiedź na wniosek o informację publiczną po wyroku sądu o bezczynności z rażącym naruszeniem prawa. Szpital deklaruje, że nie odmawia terminacji ciąży, a od początku 2019 r. nie wykonał żadnego zabiegu z powodu braku zgłoszeń pacjentek. |
SP ZOZ MSWiA |
3.06.2019 |
NIE |
0 |
0 |
Szpital nie posiada kontraktu na hospitalizację w zakresie położnictwa. |
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego (III) |
7.06.2019 |
NIE |
0 |
0 |
Od początku 2019 r. nie wykonano terminacji ciąży. Jeśli pacjentka wyraziłaby wolę zakończenia ciąży na mocy ustawy o planowaniu rodziny, “decyzja zostanie podjęta po konsultacji z konsultantami stosownych dziedzin”. |
*Dane pozyskane przez Federację na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Rozbieżność między zerami w statystykach z 2018 roku w powyższej tabelce a liczbą 11 terminacji ciąży w województwie może mieć dwie przyczyny: 1) szpitale w mniejszych ośrodkach świadczą zabiegi przerywania ciąży, 2) lubelskie szpitale sprawozdają do Ministerstwa Zdrowia przerwania ciąży w ustawowych przypadkach, ale nie rozliczają ich jako świadczenie „indukcja poronienia” jak to zwyczajowo ma miejsce.
Spośród wszystkich badanych szpitali tylko jeden – Szpital Kliniczny nr 4 – w ciągu pierwszego półrocza 2019 roku wykonał zabiegi terminacji ciąży, a jeden oświadczył, że nie ma kontraktu na opiekę położniczą (a jedynie ginekologię). Pozostałe szpitale jedynie deklarują, że przestrzegają prawa i nie odmawiają zabiegów. Co ciekawe, niemal wszystkie szpitale utrzymują, że ich postępowanie odpowiada zaleceniom konsultantów krajowych, a te określają, że opieka nad pacjentkami podejmującymi decyzję o zakończeniu ciąży, powinna być kontynuowana m.in. w lokalnym szpitalu ginekologiczno-położniczym. Lubelskie szpitale powinny więc świadczyć zabiegi przerywania ciąży, nawet jeśli pacjentka nie prowadzi u nich ciąży czy diagnostyki prenatalnej. Zalecenia akcentują, że pacjenta powinna otrzymywać opiekę i dostęp do świadczenia gwarantowanego najbliżej miejsca zamieszkania, a za naruszenie prawa grożą różne sankcje prawne. Deklaracje o przestrzeganiu zaleceń są bez pokrycia w świetle faktów:
- w województwie co roku odnotowuje się ponad 9 tysięcy porodów, a w 2-4% ciąż występują ciężkie wrodzone wady rozwojowe[1]. O ile nawet przy wskazaniach do terminacji kobiety decydują się na kontynuację ciąży, o tyle widać, że na Lubelszczyźnie jest potencjalnie spora grupa pacjentek, które są pozbawione dostępu do należnego zabiegu przerwania ciąży;
- zgłoszeń pacjentek, które najczęściej po mieszkankach Podkarpacia, zgłaszają w Federacji problemy z dostępem do zabiegu w swoim województwie;
- sprawa sądowa o odmowę legalnej aborcji w lubelskim szpitalu, którą prowadzi Federacja, pokazuje, że pacjentki zgłaszają się do szpitali ze wskazaniem do terminacji ciąży, ale odmawia się im lub zniechęca, bez adnotacji w dokumentacji medycznej.
Trzy szpitale w Lublinie opisują procedury postępowania z pacjentką, która jest uprawniona do terminacji ciąży i wyraża taką wolę.
Szpital Kliniczny nr 1 wypracował najpełniejszą i wzorową procedurę, która jest dostosowana zarówno do decyzji o zakończeniu ciąży, jak i o urodzeniu dziecka z ciężkimi i nieodwracalnymi wadami. Określa, jak należy się komunikować z pacjentką, by szanować jej prawa i intymność, o jakich uprawnieniach poinformować i jakie wsparcie jej zapewnić.
Szpital Kliniczny nr 4 wymienia w procedurze: rozmowę z psychologiem (na życzenie pacjentki także osobą bliską i kapłanem), oddzielną salę, poinformowanie o uprawnieniach oraz wskazanie ośrodków udzielających pomocy m.in. psychologicznej.
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Wyszyńskiego określa, że decyzję o przerwaniu ciąży u „nadzorowanej pacjentki” (czyli takiej u której szpital prowadzi diagnostykę) podejmuje się na podstawie konsultacji z konsultantami ze stosownych dziedzin np. ginekologii i położnictwa, perinatologia czy genetyka. Nie jest jednak jasne, czy taka konsultacja jest też wymagana od pacjentek, które zgłaszają się do szpitala już z orzeczeniem potwierdzającym wskazanie do terminacji ciąży. W takim przypadku doszłoby do nieproporcjonalnego naruszenia prawa pacjentki do świadczeń, gdyż dodatkowa bariera opóźnia i utrudnia dostęp do należnego zabiegu.
Podsumowując, deklaracje szpitali, statystyki, jak i zgłoszenia od pacjentek do Federacji potwierdzają – województwo lubelskie to kolejna po Podkarpaciu biała plama na mapie Polski pod względem dostępności zabiegu przerywania ciąży. Łamanie prawa zmusza pacjentki do migracji, a szpitale pozostają bezkarne, gdyż nie pozostawiają śladu w dokumentacji, mimo obowiązku wydawania odmów na piśmie na prośbę pacjentek. W związku z powyższym będziemy apelować do Lubelskiego Oddziału NFZ o przypomnienie placówkom o sankcjach grożących za nierealizowanie kontraktu oraz o ścisły nadzór nad podległymi placówkami.
Wyniki w perspektywie powszechnych naruszeń prawa Jak wynika z otrzymywanych przez Federację zgłoszeń, prowadzonych interwencji i doniesień medialnych oraz przeprowadzonego monitoringu, dostępność aborcji jest znacząco ograniczona w całej Polsce z powodu kilku czynników:
W rezultacie, zaledwie 10% zakontraktowanych placówek w Polsce przestrzega prawa i świadczy zabiegi przerywania ciąży. Wedle statystyk Ministerstwa Zdrowia, w ostatnich latach wykonuje się około 1100 aborcji, przy czym większość tylko w czterech województwach – mazowieckim, śląskim, pomorskim i łódzkim – co świadczy o rosnącej koncentracji świadczeń i wymuszonej migracji kobiet do innych regionów Polski. |
Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny od 25 lat bada dostępność świadczeń zdrowia reprodukcyjnego. W 2019 roku prowadzi akcję #PrześwietlamySzpitale w celu monitorowania placówek z kontraktem na świadczenie m.in. terminacji ciąży. Zabiegi przerwania ciąży w przypadkach określonych w ustawie o planowaniu rodziny są świadczeniami gwarantowanymi, które powinny być realizowane we wszystkich szpitalach mających kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia „położnictwo i ginekologia – hospitalizacja”. W ramach dostępu do informacji publicznej[1] kierujemy wnioski do szpitali w stolicach województw, by ocenić, jak przestrzegają prawa i jakie procedury stosują. Cyklicznie publikujemy wyniki akcji, skorygowane o informacje od pacjentek nt. realiów i podejmowane przez nas interwencje. Wszelkie naruszenia zgłaszamy do Rzecznika Praw Pacjenta, Narodowego Funduszu Zdrowia i Ministerstwa Zdrowia, by odgórne, systemowe zmiany doprowadziły do poprawy dostępności tego świadczenia gwarantowanego[2]. Podejmujemy też działania rzecznicze pod adresem władz lokalnych, jeżeli (współ)finansują szpitale zobligowane do wykonywania aborcji. |
Terminacja ciąży w Lublinie – dokumenty
Zamieszczamy tam także odpowiedzi od szpitali jako ważne narzędzie ułatwiające pacjentkom wyegzekwowanie swojego prawa do terminacji ciąży.
Kontakt dla mediów: federacja@federa.org.pl 22 635 93 95
[1] art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (t.j. Dz.U. 2018 poz. 1330 ze zm.)
[2] na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego
[3] w przypadkach przewidzianych przez ustawę z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży
[4] Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, 2019, „Przemoc_instytucjonalna w Polsce. O systemowych naruszeniach praw reprodukcyjnych“, Warszawa.
[5] http://www.rejestrwad.pl/wrodzone-wady-rozwojowe
[6] Nadzór nad wykonaniem wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, H46-13 P. and S. v. Poland (Application No. 57375/08), CM/Del/Dec(2019)1340/H46-13, https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=090000168093755e