Federacja od lat monitoruje problem odmów świadczeń zdrowotnych z powodu „sprzeciwu sumienia”. Ze smutkiem odnotowujemy, że placówki prywatne zezwalają na systemowe nadużywanie klauzuli sumienia przez zatrudniony personel medyczny. W związku z nagminnymi nieuprawnionymi odmowami świadczeń w placówkach Medicover nasz Zespół Prawny wystosował pismo do zarządu spółki. Medicover jako podmiot prowadzący działalność leczniczą, chociażby komercyjnie, podlega prawu dotyczącemu sposobu wykonywania zawodu lekarza oraz praw pacjenckich. Praktyki odmawiania udzielenia informacji lub porady, wystawienia recepty (najczęściej na antykoncepcję) czy skierowania na badania (np. prenatalne) przez lekarzy wykonujących zawód w placówkach Medicover PROWADZĄ DO NARUSZEŃ TYCH PRAW. W liście przypominamy o zasadach stosowania klauzuli sumienia i kierujemy do zarządu nasze rekomendacje.
Oto treść listu:
Zwracamy się do Państwa w związku z częstymi skargami, jakie trafiają do Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny w związku ze sposobem świadczenia przez placówki Medicover usług ściśle związanych z prawami pacjentów.
Mianowicie, lekarze wykonujący zawód w placówkach Medicover zasłaniają się klauzulą sumienia w celu odmowy udzielenia informacji lub porady, wystawienia recepty (najczęściej na antykoncepcję) czy skierowania na badania (np. prenatalne). Przypadki takich odmów opisywane są przez pacjentki także na forach internetowych i w mediach społecznościowych.
Informacja, że lekarz może powołać się klauzulę sumienia, by odmówić wykonania wyżej wymienionych świadczeń zdrowotnych widnieje także na stronie internetowej Medicover .
Zgodnie z art. 39 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z wyjątkiem sytuacji, gdy zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Przy powołaniu się na klauzulę sumienia istnieje też obowiązek uzasadnienia i odnotowania tego faktu w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego. W przypadku, gdy lekarz odmawia wykonania świadczenia, kierownik placówki zakontraktowanej z NFZ powinien wskazać innego lekarza, który się tego podejmie.
Regulacja ustawowa klauzuli sumienia upoważnia lekarza, pielęgniarkę i położną do odmowy wykonania świadczenia zdrowotnego, nie precyzując jakich świadczeń odmowa może dotyczyć oraz co oznacza termin „wykonywać”. Komitet Bioetyki przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk uważa, że prawidłowa interpretacja zwrotu „wykonanie świadczenia zdrowotnego” zawartego w regulacji klauzuli sumienia powinna uwzględniać fakt, że większość stanowisk moralnych zakazuje osobistego złamania normy moralnej przez podmiot działający. Od osób wyznających dany światopogląd oczekuje się, że powstrzymają się od czynienia rzeczy uznanych na gruncie danego stanowiska za moralnie naganne. Klauzula sumienia nie może być używana jako instrument narzucania innym, a w szczególności pacjentowi, żywionych przez przedstawiciela zawodu medycznego przekonań moralnych.
Zgodnie ze stanowiskiem Komitetu Bioetyki przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk z nr 4/2013 z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie tzw. klauzuli sumienia, podzielanym przez Zespół Prawny Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny oraz przedstawicieli doktryny prawa , lekarz/lekarka nie może, powołując się na klauzulę sumienia, odmówić podjęcia działań, których celem jest dostarczanie pacjentowi/pacjentce informacji lub innych środków niezbędnych do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej dalszego postępowania medycznego, które jest legalne, uzasadnione w świetle aktualnej wiedzy medycznej i sytuacji zdrowotnej. Do środków takich należą skierowanie na badania lub recepta lekarska.
Powyższą interpretację w zakresie skierowania na badania prenatalne albo na badania specjalistyczne potwierdziło także Ministerstwo Zdrowia w komunikacie w sprawie powoływania się przez lekarzy na tzw. klauzulę sumienia oraz tłumaczenia wyroku w sprawie R.R. przeciwko Polsce (Skarga nr 17617/04) opublikowanym na stronie internetowej resortu dnia 22 listopada 2017 r.
Spółka Medicover jako podmiot świadczący usługi komercyjne nie powinien pozostawać obojętny na opinie potencjalnych pacjentów/pacjentek. W 2014 roku CBOS zbadał postawy Polek i Polaków wobec klauzuli sumienia . Pytania dotyczyły m.in. klauzuli sumienia w przypadku skierowania na badania prenatalne. Aż 73% respondentów odpowiedziało, że lekarz nie ma prawa odmówić takiego świadczenia, mimo że jest ono niezgodne z jego sumieniem. Natomiast aż 62% badanych uznało, że lekarz nie może odmówić wydania skierowania na zabieg aborcji, jeżeli jest on zgodny z prawem. Według opinii 52% respondentów lekarz niezależnie od sumienia powinien taki zabieg wykonać.
Spółka Medicover jako podmiot prowadzący działalność leczniczą, chociażby komercyjnie, podlega prawu dotyczącemu sposobu wykonywania zawodu lekarza oraz praw pacjenckich. Praktyki odmawiania udzielenia informacji lub porady, wystawienia recepty (najczęściej na antykoncepcję) czy skierowania na badania (np. prenatalne) przez lekarzy wykonujących zawód w placówkach Medicover prowadzą do naruszeń tych praw. Bezprawne i arbitralne odmowy wykonania świadczeń są też niewywiązywaniem się z umów: zarówno w przypadku usług świadczonych na zasadzie odpłatności, jak i tych zawartych z NFZ.
Ufamy jednakże, iż w trosce o swoich pacjentów i jednocześnie klientów będziecie Państwo mieli na względzie powyższe uwagi i wyeliminujecie naganne praktyki. Oczekujemy usunięcia mylnych interpretacji ze strony internetowej i wszystkich kanałów komunikacyjnych, pouczenia lekarzy o granicach klauzuli sumienia i jej prawidłowym stosowaniu oraz monitorowania tych zaleceń, a także stworzenie efektywnej wewnętrznej procedury, która w razie naruszeń zagwarantuje szybką wizytę u innego lekarza/lekarki.